Een zeer geslaagd debuut
[Recensie] Nachtbloeiers is de debuutroman van Ananda Serné. Serné werd geboren in Rotterdam. Haar ouders hadden een vrachtschip, waar zij mee door Europa voeren. Serné woont in Noorwegen en is naast schrijver beeldend kunstenaar. Het verhaal van Nachtbloeiers speelt in de nabije toekomst, het thema is slapeloosheid.
Slapeloosheid
Eliza is naar Stavanger, Noorwegen verhuisd vanwege de liefde. Haar vriend Andreas is hoofdconservator op het Instituut voor Slapeloosheid. Eliza werkt er in de bibliotheek. Het instituut doet onderzoek naar slaap en slapeloosheid. Het is een onderwerp dat niet alleen de mensen in het instituut bezighoudt, maar de hele samenleving in de greep heeft. Bijna niemand slaapt voldoende. Het minimumaantal van zes uur is gewoon onhaalbaar. Er zijn slaapdruppels, polsbandjes die de uren slaap bijhouden en therapeuten vragen mensen een slaapdagboek bij te houden. Eliza leidt ook aan slapeloosheid en schrijft dagelijks in haar dagboek hoeveel uur zij slaapt en wat haar uit de slaap houdt.
Overwinnen van de slaap
Het algemene slaaptekort kun je lezen als een kritiek op onze jachtige samenleving. We eisen dat iedereen altijd productief moet zijn. De keerzijde is dat mensen kapotgaan aan slaapgebrek. Er zit een andere kant aan. Het overwinnen van de slaap is ook een kans om nog meer te produceren en de samenleving nog efficiënter in te richten. In het boek vertelt iemand over een onderzoek van het Amerikaanse ministerie van Defensie naar een vogel die dagen achtereen wakker blijft. De onderzoekers van het ministerie proberen de slaap te overwinnen en zo een slapeloze supersoldaat te creëren.
Sluimerkliniek
De spanning tussen zorg om te weinig slaap en de eis om te presenteren met minder slaap lees je steeds terug in het boek. In Noorwegen bestaan hulpverleners die mensen met te weinig slaap in de gaten houden en zo nodig meevoeren naar een sluimerkliniek. Hier kunnen ze tot rust komen. Een collega van Eliza lijkt het wel wat om opgenomen te worden. Je leert er opnieuw slapen. Bovendien is het een tegenreactie op het kapitalisme. Of opname geheel vrijwillig is en de hulpverlening zo onbaatzuchtig, dat blijft vaag. Serné haalt in dit verband de schrijver en kunsthistoricus Jonathan Crary aan. “Crary stelt dat de slaap en de non-stopmentaliteit van de eenentwintigste eeuw onverenigbaar zijn.”
Slaap bij dieren
Naast slaap en slapeloosheid gaat de roman over het vinden van een vaste plek in je leven. Eliza komt uit Nederland en haar ouders voeren op een schip. Het gezin had geen vaste woonplaats. Een broer van Eliza woont in Taiwan. Zij gaat er op bezoek en ziet dat zijn appartement al even kaal is als het hare. Zonder spullen ben je altijd klaar om te vertrekken, lijkt dit te willen zeggen. Overigens is Nachtbloeiers geen verhandeling over slapeloosheid, maar vooral een goed geschreven verhaal. Het onderwerp leent zich er wel uitstekend voor om allerlei ware en verzonnen feiten toe te voegen aan het verhaal. Er staan mooie passages in over slaap bij dieren en Eliza verdiept zich op een gegeven moment in nachtbloeiers, planten die ’s nachts actief worden. Nachtbloeiers is kortom een zeer geslaagd debuut.
—
Eerder verschenen op Uitgelezen Boeken
