"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Namasté voor Wappum

Dinsdag, 21 juni, 2022

Geschreven door: Debbie Lager
Artikel door: Jan Stoel

Tragisch-komisch verhaal over Wappum

[Recensie] Kent u de televisieserie Het Dorp? Wim Daniëls en Huub Stapel, de ene afkomstig uit Aarle-Rixtel en de andere uit Tegelen, rijden op hun zijspanmotor door Nederland. Zij onderzoeken het fenomeen dorp. Eenderde van de Nederlandse bevolking woont op het platteland en wat is er toch zo charmant aan dat dorpse? Hoe zit het met het dorpsgevoel, de hechte gemeenschap, het nabuurschap, de rivaliteit tussen de dorpen? En heeft het dorp ook toekomst? Er wordt weinig gebouwd, de jeugd trekt weg, winkels verdwijnen. En wat gebeurt er als je als buitenstaander in een dop komt wonen? Ik moest hier aan denken toen ik Namasté voor Wappum, de debuutromanvan Debbie Lager (1985) las. Lager is gepromoveerd in de Culturele Geografie, volgde een opleiding bij de Schrijversacademie in Groningen en schreef enkele korte verhalen. Ze groeide op als kind van ‘import-ouders’ in het Groningse Stedum. Dat dorp heeft ongetwijfeld model gestaan voor haar eerste roman.

Namasté
Debbie Lager beschrijft in haar roman twee wereldbeelden: die van een hechte dorpsgemeenschap die argwanend kijkt naar alles wat van buiten komt en die van een buitenwereld die ziet dat het allemaal anders kan, maar geen rekening houdt met de ‘autochtone’ bevolking. Thema’s als gezien worden, erkend worden, waardering krijgen, het niet bereid zijn naar elkaar te luisteren spelen een belangrijke rol. Het woord Namasté staat voor de kern van het boek. Het betekent “Ik groet het licht in jou.” Maar of die groet beantwoordt wordt? Er zit een diepere laag in de roman: reflecteren op wat gebeurd is, herbronnen.

Yoga- en healingscentrum
Het verhaal speelt zich af in 2015. De vijftigjarige uit de Randstad afkomstige Tineke Achterberg met de trein naar Wappum in de provincie Groningen reist. “Bij elke meter die de trein zich verder van de stad verwijdert worden de vergezichten groter, de sloten rechter en strekken de velden en akkers zich verder uit.” Ze wil er een yoga- en healingscentrum opzetten om mensen te helpen, te begeleiden naar innerlijke verlichting, hoop te geven en de positieve energie weer te laten stromen. Dat is nodig want Wappum heeft het moeilijk. Er zijn onder meer aardbevingen in Groningen. Ze heeft een subsidieverzoek ingediend bij het Leefbaarheidsfonds en krijgt die subsidie van Klaas Niemandal (what’s in a name). Tineke heeft het niet gemakkelijk, werd vroeger gepest en voelt zich niet begrepen. Ze is er van overtuigd dat Wappum op haar zit te wachten. Zij zal mensen in ‘hun kracht zetten.’ Ze huurt de supermarkt van Bertus Smit zonder dat Bertus dat weet. Het is achter zijn rug gebeurd. Bertus zit in een moeilijke fase van zijn leven. Zijn supermarkt heeft het moeten afleggen tegen de grote supermarkten in de omgeving. “Langzamerhand zijn de geluiden vertrokken en vullen nu elders de gangpaden.” Hij zal zijn winkel moeten sluiten. En als dat een feit is gaat zijn vrouw Alie tijdelijk bij zijn enig overgebleven medewerker Henk Vos in Akwerd wonen. Van de gevierde supermarkteigenaar die dag en nacht met zijn eigenhandig opgebouwde supermarkt bezig was, is hij nu een eenzaam man geworden: “Het grasgroene, stugge textiel van Smits Super-jack is verschoten tot een kleur die lijkt op de vochtwerende spaanplaten waarvan Bertus er nog een paar in de garage heeft staan.”

Dorpshuis
Enkelen binnen de gemeenschap willen in plaats van yogacentrum ‘De Klankschaal’ een nieuw dorpshuis, ‘De Proatstee’, en proberen het dorp voor hun karretje te spannen. Tineke en Bertus voelen zich met elkaar verbonden. Zij is de enige die zich na zijn faillissement om hem bekommert. Bertus gaat haar helpen om ‘De Klankschaal’ op te bouwen. Hij krijgt weer perspectief. Maar de rest van het dorp zit er helemaal niet op te wachten dat hun chakra’s losgemaakt worden. Tineke raakt teleurgesteld en moet even afstand gaan nemen en zich elders herbronnen. Wat betekent dat voor Bertus?

Boekenkrant

Idealisme
Bertus is als hoofdpersonage het beste uitgewerkt. Je leeft met hem mee, hebt met hem te doen. Aan de andere kant is hij goedgelovig en heb je de neiging hem te waarschuwen voor al te veel goedheid. Hij doet alles om zijn leven weer op de rails te krijgen. Tineke blijft wat steken in een karikatuur. Ze wil vanuit een eigen idealisme Wappum helpen, maar houdt onvoldoende rekening met hoe een hechte dorpsgemeenschap kijkt naar mensen die chai drinken, quinoasalades prefereren boven een patatje oorlog en niet zitten te wachten om zich door klankschalen in vervoering te laten brengen. Ze zijn nuchter en staan ver af van alles wat esoterisch is. De andere personages blijven wat vlak en laten nauwelijks ontwikkeling zien.

De Proatstee
Het soms wat voorspelbare verhaal wordt chronologisch verteld, met af en toe een flashback. In korte, beeldend geschreven hoofdstukken voltrekt zich de handeling. De beschrijving van de jaarlijkse braderie, het leven in het dorp, de roddel en de achterklap, de belangenspelletjes die gespeeld worden, de rol van de kapperszaak als de plek waar het nieuws doorverteld wordt, de functie van het dorpsblad: de auteur weet Wappum mooi neer te zetten. Lager heeft gevoel voor details. In de supermarkt flikkert een van de tl-lampen heftig alsof hij een noodkreet uitzendt. Prachtig om zo de teloorgang van Smits Supermarkt te beschrijven. Als Bertus de lichtbak van de gevel haalt spreekt Tineke van “een transitie, de start van het verwerkingsproces.” Mooi is ook de naam van het multifunctionele centrum ‘De Proatstee’: mitnkander, veur nkander. Niets blijkt minder waar. En wat te denken van de naam van het dorp waar de vrouw van Bertus met Henk naar toe gegaan is: Akwerd. Lijkt wel veel op het woord akward. Ongemakkelijk voelt het voor Bertus zeker. En Wappum? Ik moest denken aan het woord wappie. En dat is iemand die ergens een uitgesproken mening over geeft, die overigens niet op feiten is gebaseerd.

Namasté voor Wappum is een heerlijk verhaal waarin het tragische en komische met elkaar verweven zijn.

Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow