Schone schijn van de welgestelden
[Recensie] Sanneke van Hassel (Rotterdam, 1971) is tot nog toe vooral bekend als auteur van verhalenbundels. Ze beheerst dit genre dan ook zo goed dat ze er al meerdere prijzen mee in de wacht sleepte. Na haar debuut IJsregen (2005) verschenen Witte veder (2007), Ezels (2012) en Hier blijf ik (2014). Als enthousiast pleitbezorger van het korte verhaal stelde ze met Annelies Verbeke de bundel Naar de stad (2012) samen: een bloemlezing met hedendaagse korte verhalen uit de hele wereld.
Naast het schrijven maakt Sanneke programma’s over het korte verhaal. In 2010 organiseerde zij in De Balie in Amsterdam Hotel van Hassel, een weekend over het hedendaagse korte verhaal met schrijvers uit heel Europa. Sindsdien organiseert zij, in samenwerking met de Stichting Literaire Activiteiten Amsterdam, avonden rondom het korte verhaal, onder andere over het werk van Lydia Davis en A.L. Snijders.
Onlangs verscheen Stille grond (2017), haar tweede roman. Door alle (terechte) aandacht voor de goed geschreven verhalenbundels is haar eerste roman Nest (2010) een beetje aan de aandacht ontsnapt. Tijd voor een herkansing dus.
In een interview vertelde Van Hassel dat ze altijd eerst op zoek gaat naar een plek en dat die vervolgens de spil van het verhaal vormt. In Nest is dat een laan met welgestelde burgers. Ze wonen in villa’s met goed onderhouden tuinen, achter heggen en ijzeren hekken. De vrouwen houden zich bezig met tuinieren en theedrinken, de mannen zetten zich in voor het behoud van het historische kerkje of werken dag en nacht aan hun carrière en inkomen, de kinderen hockeyen en de volwassenen tennissen. Maar is het allemaal wel wat het lijkt? Schone schijn en ‘Keeping up appearances’ zijn uitspraken die hier zonder meer op van toepassing zullen blijken te zijn.
In sommige recensies wordt gesteld dat de stereotypische beschrijving van de bewoners van de laan, hun bezigheden en hun opvattingen nogal cliché zijn. Ik ben het daar niet mee eens. Alleen door dit milieu op deze manier te beschrijven, kon Van Hasselt ook humor in het verhaal brengen door het uitvergroten van de manier waarop deze schone schijn krampachtig hooggehouden wordt.
Julia is zestien en zwanger. Ze vertelt dat pas heel laat aan haar ouders, te laat om er nog iets aan te kunnen doen. Ook wil ze niet vertellen wie de vader van haar kind is. De ouders staan voor een groot probleem: hoe handelen ze dit af, zonder dat de buurt er iets van te weten komt? Een simpel gegeven, maar geraffineerd uitgewerkt!
Een tiental personages komt om de beurt aan het woord. Behalve Julia, zij spreekt zich alleen uit in het laatste, overrompelende hoofdstuk. Handig maakt Van Hassel op deze manier gebruik van de truc de lezer op de hoogte te laten zijn van de gedachten en daden van de personages, zonder dat die onderling weten wat er speelt. Het diept hun karakter uit, legt verhoudingen bloot, brengt extra spanning in een verhaal. Drijfveren, huichelarij, ontrouw, naïviteit, jaloezie: het komt zo genadeloos aan de oppervlakte. Terloops laat Van Hassel ons zo zelf een beeld vormen van de aard van de mensen waar het verhaal om draait.
Alleen Julia is moeilijk te peilen. Ze zwijgt, meestal. Terwijl het eigenlijk haar probleem is, weten we niet wat er in haar omgaat. Er wordt over haar gesproken en over haar beslist. Het brengt je als lezer in verwarring en wie denkt dat het laatste hoofdstuk, waarin ze wel aan het woord komt, duidelijkheid verschaft, komt bedrogen uit. Ook daar mag je van Van Hassel zelf je conclusies uit trekken. En toch is het een ijzersterk slot.
Met Nest heeft Sanneke van Hassel bewezen, dat ze ook romans kan schrijven. Dit is een boek dat je aandacht vast blijft houden door de subtiele manier waarop het geschreven is. De lezer krijgt een eigen taak: leg maar verbanden, trek maar conclusies, voorzie de ontwikkeling van het verhaal. En door al die verschillende invalshoeken die je aangereikt krijgt, is dat niet altijd eenvoudig. En dat maakt het nu juist zo boeiend!
—
Eerder verschenen op mijnboekenkast
