Het bijgeloof rond een Requiem komt uit
[Recensie] Leven met de schim van Stalin. De Rus Vladimir Neubach groeit in Moskou op met muziek. Zijn vader Ivan Fjodorovitsj Neubach schrijft muziekrecensies voor Pravda, en is als kenner zeer gewaardeerd. De jonge Vladimir droomt van een leven als uitvoerend musicus, maar vindt zijn walhalla als componist. Hij wordt wereldberoemd.
Tragische wending
Zijn leven neemt in 1953 een tragische wending. Stalin vindt het nodig zich uit te spreken over de kwaliteit van de muziek, gecomponeerd door beroemdheden. Hij eist dat zij hun muziek veranderen. Wat zij nú maken is “smeerboel, smurrie, zwijnerij”. Hij roept de hoofdredacteuren van belangrijke kranten op het matje en meldt hen dat zij hun muziekrecensenten moeten opdragen zijn mening over te nemen in hun redactionele artikelen. Ivan Neubachs deskundigheid wordt door zijn baas terzijde geschoven. Het volgende artikel over muziek wordt zonder naam geplaatst en daarmee is ieder de mening toegedaan dat Ivan het stuk heeft geschreven. Ook Vladimir beschuldigt zijn vader en er ontstaat een ernstige ruzie met gruwelijke afloop. Vladimir Neubach wil niet langer leven in het land van Stalin en vlucht eerst naar Berlijn, later naar Amsterdam.
In Amsterdam begint Vladimir Neubach opnieuw en boekt grote successen. Hij heeft een vrij huwelijk, zijn vrouw Zjenja kent zijn gulzigheid ten aanzien van andere vrouwen en gaat zelf ook haar weg. Maar dan krijgt Neubach van het Concertgebouworkest de opdracht voor het componeren van een Requiem.
Diepe depressie
Bijgelovig als Neubach is, vreest hij dat deze ontmoeting met de dood hem ongeluk zal brengen maar hij tart het lot. En dan valt zijn inspiratie stil, het Requiem vertraagt en verdooft gaandeweg zijn geest. Hij vreest dat hij nooit meer zal componeren, zakt in een diepe depressie en daarmee komen de schimmen uit zijn jeugd tot leven. De vrouwen die hij het liefst ziet keren zich van hem af. Zij maken plaats voor een eeuwige stilte.
Erik Voermans (1958) is musicoloog en componist. Hij was drieëndertig jaar – tot afgelopen zomer 2022 – redacteur klassieke muziek van Het Parool. In die tijd schreef hij ongeveer vijfduizend artikelen over muziek. In Het Parool noemt hij deze artikelen “eigenlijk een langgerekte autobiografie, omdat een recensie net zoveel zegt over degene die hem schreef als over het besproken kunstwerk, meer zelfs waarschijnlijk.” In 2019 publiceerde Voermans Eerste Hulp Bij Klassieke Muziek, een “kostelijke collectie” van honderdvijftig “fijne en empathische” mini-essays van een “oecumenisch muziekliefhebber”. (citaten Voermans).
Neubach is een melodieus, poëtisch en warmbloedig boek. Een vreugde om te lezen.
—
Eerder verschenen op Leeskost
