De onvermijdelijke druk van de tijd
De eerste zin: “Dat is in orde, meneer Blancke, u heeft dat zeer goed begrepen.”
Recensie
Wanneer student Blancke de opdracht krijgt de essentie van de slag bij Hastings uit de doeken te doen, vertelt hij netjes na wat hij in zijn studieboek heeft gelezen. “Goed begrepen”, zegt de prof, en hij geeft hem 9,5 op 20. Dit niemandalletje van een gebeurtenis schiet door het hoofd van Blancke wanneer hij decennia later op weg is naar Hastings om er het trouwfeest van zijn dochter Fleur bij te wonen, want hij heeft nooit begrepen waarom hij toen geen voldoende kreeg.
In Niemand uit België laat Guido van Heulendonck Blancke gedurende zijn Engels verblijf een dag of vijf nadenken over de wijze waarop hij gedurende zijn leven zachtjesaan van een idealist in een cynische whiskydrinker is veranderd. Zijn huwelijk met Marie-Claire, net als Audrey Hepburn eerder een product van gaafheid dan van schoonheid, is tien jaar eerder op de klippen gelopen. Zijn carrière is een succes, maar of hij er gelukkig van geworden is, blijft een vraag en zijn dochter Fleur heeft hij al jaren niet meer gezien. Hij is een een man geworden die porridge bij het ontbijt neemt louter omwille van de klank van het woord.
Van Heulendonk schrijft met een bijzonder Brits aandoende flair en subtiliteit. Je zou hem de Vlaamse Graham Swift kunnen noemen. Grote gebeurtenissen moet je in zijn boek niet verwachten. Zijn onderwerp is de tijd, en hoe die van iedere kranige reus een gebogen dwerg maakt, en enige nostalgie is hem daarbij niet vreemd. Hij strooit onophoudelijk met referenties en allusies in het rond en laat je achter met het gevoel dat je niet alles gesnapt hebt. Want zo is het leven natuurlijk, en wie dat niet begrijpt, verdient ook niet meer dan een 9,5 op 20.
—
Drie vragen aan Guido van Heulendonk
Niemand in België is heel precies en fijn geconstrueerd. Maakt u een plan voor u begint te schrijven?
Van Heulendonk: “Toen ik mijn eerste boeken schreef, deed ik dat inderdaad. Nu wil ik het creatieve proces tijdens het schrijven zelf meer speelruimte gegeven. Er zijn schrijvers die beginnen met een zin. Daaruit komt een tweede voort en zo laten ze hun boek groeien. Zo ben ik niet. Ik ga nooit voor mijn computer zitten voor ik weet wat ik wil schrijven. Schrijven is voor mij heel intens. 24 uur op 24 en 7 dagen op 7 maalt zo’n boek door mijn hoofd, tot het helemaal juist zit en ieder detail klopt en op de juiste plaats staat. In dit geval wist ik bijvoorbeeld dat het huwelijksfeest zelf niet in beeld zou komen. Dat zou te evident zijn en niets toevoegen aan de essentie van het boek: de visie van een bepaalde persoon op zichzelf.”
Heeft het leven een andere, rijpere schrijver van u gemaakt?
Van Heulendonk: “Mensen zeggen wel eens dat ik in mijn vroegere boeken minder mild was voor mijn personages en dat ik me nu meer verzoen met de existentie. Daar zal wel iets van waar zijn, maar ik ben het toch nog steeds niet eens met wat de schepper hier in elkaar heeft gebokst. Misschien kijk ik er vandaag met meer berusting en gelatenheid tegenaan dan vroeger.”
Blancke zegt over Fleur dat zij schrijft om voor zichzelf een vangnet te creëren. Bent u ook zo begonnen?
Van Heulendonk: “Nee, want dan was ik net als Fleur een dagboekenschrijver geweest. Ik ben niet beginnen schrijven omdat ik mijn eigen leven op papier wou zetten, maar wel omdat ik de behoefte voelde om met taal bezig te zijn, eerst als lezer en daarna als schrijver. Dat zijn voor mij altijd twee keerzijden van dezelfde medaille geweest. Zoals een kind dat graag voetbal ziet op een bepaald moment ook wel eens zelf tegen die bal wil trappen. Een echte boodschap heb ik nooit gehad. Ik wou me uitdrukken, niet iets uitdrukken. Je moet het natuurlijk wel ergens over hebben als je schrijft, maar dat was niet mijn eerste drijfveer. Ik was gewoon gefascineerd door taal, hoe je die kunt manipuleren en naar je hand zetten, en hoe je heer en meester kan zijn van de kosmos die je aan het bouwen bent.”
—
Eerder verschenen in Knack
