"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Niet normaal! En hoe ’t anders kan

Maandag, 10 juni, 2019

Geschreven door: Jelleke de Nooy-van Tol
Artikel door: Pieter Maessen

De optimistische actualiteit van kringlooplandbouw

[Recensie] In deze eenentwintigste eeuw gaat de westerse wereld door twee grote transities: van fossiele naar niet-fossiele energievoorziening en van kapitaalgedreven naar ecologische landbouw. Over de tweede transitie gaat een heel helder, optimistisch boek’je’ van Jelleke de Nooy. Het is klein en niet dik (150 pagina’s), maar groots in inhoud, actualiteit en toepasbaarheid.

De Nooy vertelt helder hoe het huidige geïndustrialiseerde agrarische stelsel is ontstaan en hoe we snel op weg zijn naar een ecologisch verantwoord stelsel. Ze is optimistisch, al weet ze heel goed hoe complex de transitie is en hoeveel weerstanden nog overwonnen moeten worden. Ze maakt veel verwijzingen naar filosofische en veranderliteratuur, waardoor je als lezer ook begrijpt dat het veranderproces afhankelijk is van de menselijke natuur en van ingebouwd conservatisme. Interessant is ook dat De Nooy zich niet a priori keert tegen een omstreden techniek als genetische modificatie.

Het is de vraag of het optimisme gerechtvaardigd is, maar daar gaat De Nooy graag de discussie over aan. Het boekje verscheen kort nadat minister Schouten in september 2018 haar langetermijnvisie publiceerde die gericht is op het tot stand brengen van kringlooplandbouw en – op den duur – van natuurinclusieve landbouw.

De Nooy heeft dezelfde brede benadering, waarin zowel de internationale handelssystemen als het koopgedrag van ons als consumenten in de supermarkt aan de orde komt. Zij presenteert haar eigen programma. Het is verleidelijk om dat programma te vergelijken met wat de beleidsmachine in Den Haag hierover in 2019 produceert. Want de minister geeft opvolging aan haar visie met een uitvoeringsprogramma voor alle agrarische sectoren. Ze wil dat Nederland in 2030 alleen nog maar kringlooplandbouw heeft.

Boekenkrant

Het maatschappelijk klimaat in Nederland beweegt in de goede richting, dus naar ecologische landbouw. Maar de Europese en mondiale buitenwereld zijn nog lang zo ver niet, – dat had van mij in De Nooys boek meer aandacht mogen krijgen. Toch is het spannend om van haar een heldere uiteenzetting te krijgen van alles wat er al gebeurt om een betere agrarische wereld dichterbij te brengen.

Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles