Postmoderne road-trip op zoek naar wat heilig is
Recensie van Jeroen Jeroense en Theo Overduin: Nieuw Heilig.
De schrijvers
Jeroense en Overduin zijn allebei lid van de Protestantse Gemeente in Elst. Jeroense is er predikant en schreef meerderde boeken over spiritualiteit. Overduin is, zoals de achterflap meldt, betrokken bij ‘vernieuwings- en verandertrajecten’.
Thematiek
De heren hebben samen een leuk plan opgevat, waarvan de uitwerking in dit boek te vinden is. Ze hebben zeventien mensen opgezocht en ze de vraag naar ‘het heilige’ voorgelegd. De geïnterviewden variëren van bekende Nederlanders tot onbekende brave burgers en van gelovig tot atheïst. Jeroense en Overduin geven een stevige knipoog naar de klassieke kerkelijke vormen en figuren van heiligheid: de heiligenkalender en heilige plaatsen. De geïnterviewden worden dus steeds geconfronteerd met vragen als: Wat is voor jou heilig? Wie is voor jou heilig en zijn er voor jou heilige plaatsen en momenten aan te wijzen? Aan het eind van ieder gesprek leggen ze de geïnterviewden kaarten voor met een aantal klassieke, maar vooral veel moderne heiligen waar ze dan hun heiligen uit mogen kiezen. Op grond daarvan proberen de auteurs een soort update van de klassieke heiligenkalender te creëren.
De auteurs gaan steeds op pad in een klassieke lichtblauwe Mercedes-Benz uit 1965 met een beeldje van de heilige Christoforus bungelend aan de achteruitkijkspiegel. Op die manier maken ze er een road-trip naar hedendaagse heiligheid van.
Wat komt eruit
Het is jammer, maar het saaiste van het boek is misschien nog wel ‘wat eruit komt’ als het over het thema van het boek gaat. De gesprekken laten absoluut boeiende mensen zien en zijn prima uitgewerkt. Veelal zijn de geïnterviewden van het type ‘wereldverbeteraar’ met ergens vanuit hun jeugd nog een sterke link met de kerk (je vraagt je af wat er van de wereld moet worden als deze mensen óók uitgestorven zijn). Als het echter over het heilige gaat worden er tamelijk grote clichés geuit die niet meer waarde hebben dan oprispingen aan de koffietafel. Nog erger zijn de vaststellingen van ‘nieuwe heiligen’. Ik verklap het alvast maar: het gehalte Mandela, Martin Luther King en Gandhi is extreem hoog. Je verwacht het niet. De redenen van de geïnterviewden om te bepalen wie voor hen ‘heilig’ zijn? ‘Prima kerel’. ‘Aardig mens’. ‘Solidair’. Natuurlijk. Enige malen wordt zelfs de smartphone door geïnterviewden als heilig bestempeld. “Omdat ik mijn leven niet meer kan voorstellen zonder”. Ja, hallo, dan kunnen we de duivel ook wel heilig noemen onderhand.
Gezelligheid troef
Het is een meer dan gezellig boek. De Mercedes pruttelt gemoedelijk over ’s Heren wegen. Er wordt ook goed gegeten en gedronken en de auteurs slaan geen gelegenheid over om het genuttigde te vermelden. Zo worden er 32 koppen koffie, 18 koekjes, éénmaal taart, zes biertjes en twee complete maaltijden genuttigd. Heiligheid, akkoord, maar na de gesprekken moet er wel een terras in de buurt zijn om na te borrelen natuurlijk. Het zal af en toe flink luidruchtig geworden zijn in die Mercedes.
Reden om dit boek niet te lezen
Het is op zich loffelijk dat de auteurs in hun gesprekken vooral veel geluisterd hebben en veel minzaam geglimlacht. Maar op een gegeven moment staat het je tegen. Al die koffie en al dat gezellige gekeuvel. Waar blijft de kritiek? Waar is de tegenstem? Wat hebben ze uitbuikend in de auto nog als pijnlijk en onuitgesproken ervaren? Hoe komt het dat die nieuwe heiligenplaatjes zo weinig interessants opleveren en dat het vooral een geinige gimmick blijft?
Reden om dit boek wel te lezen
Het hele idee van het boek is gewoon erg goed en origineel. Een postmoderne road-trip op zoek naar nieuwe beleving van heiligheid. De auteurs hebben een mooie en interessante mix van stuk voor stuk gedreven mensen geïnterviewd en de gesprekken boeiend opgetekend. De vraag naar wat ‘heilig’ precies is en wat het kan betekenen in een seculiere context wordt niet bevredigend beantwoord, maar het boek zet je op dat punt op z’n minst aan het nadenken.
—
Eerder verschenen in de Trouw
