De heilige alliantie tussen orthodoxe christenen en radicaal-rechtse populisten
De schrijver
[Recensie] Politicoloog Sander Rietveld (1974) groeide op in een orthodox-christelijk gezin. Hij herinnert zich nog levendig hoe ze met z’n allen in de jaren ’80 op smokkelvakantie gingen, met in de dubbele bodem van de Kip-caravan een lading bijbels voor vervolgde geloofsgenoten achter het IJzeren Gordijn. Inmiddels is hij vrijzinniger geworden in zijn geloof en werkt hij als onderzoeksjournalist bij het BNNVARA-televisieprogramma Zembla, waar hij documentaires maakte over de schimmige geldstromen rond Trump en Baudets mogelijke banden met het Kremlin.
De thematiek
Als religierecensent laat ik het wereldse gewoel meestal graag over aan de collega’s van de redactie politiek. Maar een boek over een ‘heilige alliantie’ tussen orthodoxe christenen en radicaal-rechtse populisten als Trump, Wilders en Baudet maakte erg nieuwsgierig. Ook ik heb me erover verbaasd dat Trump er bij zijn zedige christelijke achterban mee weg kwam dat hij vrouwen bij hun ‘poes’ meende te mogen grijpen. Ook ik heb me afgevraagd wat Baudet te zoeken heeft op Urk. Om die vraag te beantwoorden, deed Rietveld anderhalf jaar onderzoek: waarom voelen rechtse populisten en een aantal calvinisten, pinkstergelovigen, evangelische christenen en conservatieve katholieken zich toch zo tot elkaar aangetrokken? Afgelopen zaterdag deelde hij in deze krant [Trouw/red.] al een paar onthutsende conclusies. De gemene deler is dat ze zich het slachtoffer voelen van een linkse, liberale, seculiere elite, die er bewust op uit zou zijn de volksgemeenschap met haar christelijke tradities en gezinswaarden kapot te maken via feminisme, ‘genderideologie’, immigratie en ‘islamisering’ – een angst waar mannetjesputters als Trump, Poetin en de (calvinistische) Hongaarse premier Orbán met succes op inspelen. Ik neem zelfs aan dat Nieuwe kruisvaarders tot pittige discussies in de SGP en ChristenUnie zal leiden.
Opvallendste stelling
Religieus gezien interessant, zijn vooral de passages over hoe Baudet (en vóór hem Fortuyn) in zijn taalgebruik christelijke kiezers en organisaties probeert te paaien, ondanks een libertijnse levenswandel. Inhoudelijk heeft het volgens Rietveld weinig om hakken: het ideaal van een homogene joods-christelijke (lees: blanke, niet-islamitische) cultuur, weerhield Baudet alvast niet van antisemitische uitspraken, zo bleek onlangs nog, Nog angstaanjagender wordt het als militante christenen (ja, ook in Europa) de voorspellingen uit de Openbaring van Johannes letterlijk nemen. Als ze zelfs bereid zijn de gewelddadige visioenen daaruit in praktijk te brengen, omdat dat de wederkomst van Christus zou bespoedigen en Gods koninkrijk zou dienen.
Belangrijkste vraag
“Staat christendom niet voor geweldloosheid en naastenliefde?”
Reden om dit boek niet te lezen
Rietvelds betoog was sterker geweest zonder tendentieuze sfeertekeningen, bijvoorbeeld als hij een conservatieve katholiek “een en al roomse devotie” noemt, omdat die een kruis slaat als hij een kapel binnengaat. En wie toch al geloofde in een samenzwering van de gevestigde, ‘linkse’ media tegen het gewone volk en/of traditioneel Bijbelse waarden, zal dat in dit boek ongetwijfeld bevestigd zien. Mocht u daarentegen geweigerd hebben overal internationale complotten te ontwaren, dan kunt u heel moedeloos worden van de wirwar aan ideologische en financiële netwerken die Rietveld blootlegt.
Reden om dit boek wel te lezen
Ja, Rietveld kiest partij. Maar zijn degelijk gedocumenteerde verhaal zal links en rechts enkele schellen van de ogen doen vallen, ook dankzij de inbreng van verstandige theologen als Stefan Paas, Bernhard Reitsma en Frank Bosman. Hoopvol blijft verder natuurlijk het feit dat verreweg de meeste kerkgangers, ook de orthodoxe, helemaal niets van geweld moeten hebben. Omdat ze, net als paus Franciscus, toch liever een voorbeeld nemen aan de vreedzame en barmhartige Jezus van de naastenliefde dan aan opgezweepte kruisvaarders die zo’n duizend jaar geleden te zwaard Jeruzalem wilden gaan veroveren op de moslims.
—
Eerder verschenen in Trouw
