De keerzijde van haar succes
De biografie van Nina Simone door muziekjournalist Alan Light was gepland als aanvulling op de documentaire What Happened, Miss Simone, door Liz Garbus. Deze documentaire is te zien op Netflix en het boek is bedoeld om het verhaal verder in te vullen en verbanden te leggen die in de film niet konden worden gelegd.
[Recensie] Nu moet ik de film nog zien en het boek maakt me erg nieuwsgierig. Ik was bekend met haar muziek maar niet met de verscheidenheid ervan. Blues, gospel, jazz, dat wist ik, maar Israëlische volksliedjes, composities van Bertold Brecht en Kurt Weill, nummers van The Bee Gees, kinderliedjes…ik moest mijn huiswerk opnieuw doen. Dat ze goed piano kon spelen wist ik ook, niet dat ze echt een klassiek geschoold pianiste was en Bach en Chopin veelvuldig door haar songs werden geweven.
Haar jeugd was niet bepaald makkelijk. Ze had een uitzonderlijk muzikaal talent waar haar ouders niet bepaald oog voor hadden. Haar moeder was predikante en altijd onderweg, haar vader had moeite om zijn werk te behouden. Nina, eigenlijk Eunice Kathleen Waymon, ging in clubs spelen onder een artiestennaam, zodat haar moeder daar niet achter zou komen. Uiteindelijk komen ze wel naar een optreden en dan komt Nina in aanraking met een ander fenomeen; rassenscheiding. Haar ouders werden achterin de zaal gezet en Nina weigerde te spelen tot ze weer vooraan plaats mochten nemen.
Dat zou een andere belangrijke peiler worden, Nina Simone werd een fervent burgerrechtenactiviste, tot aan het militante aan toe. Privé was het ook niet makkelijk. Ze trouwde een nietsnut en scheidde, tot ze politie-agent Andy Stroud ontmoette. Hij werd haar manager en ze kregen een dochter. Muzikaal gezien was ze een fenomeen. De auteur en haar gitarist voor het leven, Al Shackman, lichten toe:
“Ze kon inmiddels verschillende onafhankelijke muzikale draadjes door elkaar spelen. Ze verwerkte allerlei dingen die ze van Bach had geleerd in popliedjes en geïmproviseerde stukken. Dankzij dit fijnzinnige vermogen kon ze uniek creatief terrein afbakenen. Shackman; ‘Miles Davis vroeg me ooit: ‘Hoe doet ze dat?’ ik heb geen idee hoe iemand zo veel verschillende stukjes muziek kan isoleren.”
Langzaam maar zeker wordt de chaos in haar leven groter. Ze radicaliseert meer, gaat een relatie aan met de minister-president van Barbados en Simone en Andy groeien uit elkaar. Haar dagboekfragmenten laten dit zien:
“Andrew & ik gingen in het vliegtuig op de vuist. Hartstikke leuk, de andere passagiers waren doodsbang… Misschien is mijn doodswens een protest tegen verveling.”
De moorden op Malcolm X en Martin Luther King hebben een grote impact op Simone. Ze zet haar activisme onverminderd voort en vertoont steeds wispelturiger gedrag op en naast het podium. Het nummer Mississippi Goddam is één van haar beroemde protestsongs, ongehoord met een vloek in de titel. Een schijnbaar futiel voorval met haar vader maakt dat ze hem niet meer wil zien, ook niet op zijn sterfbed. Daar schrijft ze dan weer een huiveringwekkend nummer over (luister naar het pianospel!), vrij op de tekst van Gilbert O’Sullivans hit Alone Again.
Door belastingperikelen (en racisme volgens Simone) ontvluchtte ze de Verenigde Staten en ging in Liberia wonen. Later verhuisde ze naar Zwitserland, naar Nijmegen en Amsterdam en uiteindelijk naar Frankrijk. Ze kampte met haar bipolaire stoornis en ging eens met een mes achter een fan aan en schoot met een hagelgeweer op twee jongens. Toch trad ze ook nog op, zo goed en kwaad als het ging waarbij ze onverminderd succes had. Uiteindelijk overleed ze op zeventigjarige leeftijd aan borstkanker.
Een paar zaken deden mij vreemd aan in dit boek (met drie jaar haar vader verzorgen en met 6 maanden bekend met notenschrift?) maar verder is het prettig leesbaar. Ik denk dat het boek wat uitvoeriger had gekund (het is zo’n 280 pagina’s lang) want er is erg veel materiaal beschikbaar maar het is bedoeld als aanvulling op de documentaire. Er is veel aandacht voor haar rol als activiste maar gelukkig vooral als muzikante. Dat lijkt me ook belangrijker dan de sensatiekant van haar, door ziekte, soms markante gedrag.
—
Eerder gepubliceerd op Quis leget haec?
