"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

No seat at the table

Maandag, 14 februari, 2022

Geschreven door: Minem Sezgin, Jasmijn de Nood, Rajab Eryigit, Bob Mollema, Erhan Muratogl
Artikel door: Rijkert Knoppers

Stripboek over gentrificatie

[Recensie] Nieuwe bewoners in nieuwe woningen en met nieuwe gewoontes! Alles wat vertrouwd was is verdwenen, zo constateert een duif vanaf een hoge dakrand in de Amsterdamse wijk de Kolenkit. Het is even wennen, vooral omdat de verandering snel is verlopen. De buurt is dankzij een veelvoud aan nieuwe woonpanden zienderogen opgeknapt, maar het leven in deze wijk is daardoor niet eenvoudiger. Dat blijkt verderop in dit korte stripverhaal, waarin tekenaar Jasmijn de Nood het dilemma van een jong echtpaar schetst. Zullen ze hun kind naar de nabijgelegen Rhapsody School sturen, of geven ze de voorkeur aan een openbare school, die kennelijk verder gelegen is. Het gaat daarbij niet alleen om de kwaliteit van de school, maar ook om het feit of je je kind wilt laten opgroeien te midden van je buurtgenoten of niet. Een paar plaatjes later vraagt het stel zich af of ze de komende tien jaar nog wel in de wijk willen blijven wonen. Het antwoord blijft vaag, de duif die vervolgens weer in beeld komt, concludeert dat de bewoners in hun keurige flatgebouwen volkomen langs elkaar heen leven.

Ook in de volgende drie stripverhalen, elk getekend door een andere tekenaar, probeert schrijfster Minem Sezgin aan te tonen hoe moeilijk het kan zijn als een woonomgeving in korte tijd drastisch verandert. Een dergelijk zogenoemd gentrificatieproces heeft ingrijpende invloeden op de belevenis van het wonen, zeker wanneer het gaat om stedelijke wijken. Een van de gevolgen is bijvoorbeeld dat de prijzen van de woningen als gevolg van het renovatieproces dramatisch omhoogschieten, waardoor een gebrek aan betaalbare woningen ontstaat, aldus Sezgin. Met daarbij ongetwijfeld een andere samenstelling aan buurtbewoners.

Het moet niet meevallen om in een stripverhaal met weinig ruimte voor tekst duidelijk te maken hoe dergelijke veranderingsprocessen in de praktijk zullen uitpakken. Zo komt de lezer over de genoemde Kolenkitbuurt niet te weten, dat deze buurt tot voor kort bekend stond als de slechtste wijk van Nederland, met veel armoede, werkloosheid en krakkemikkige woningen. De strip schetst in haar compactheid slechts een optimistisch beeld over het daar opgetreden veranderingsproces. De nieuwe winkels verkopen nieuwe producten, die overigens best positief kunnen uitpakken. Zo adverteert een winkel dat er binnenkort Baklaval Cocktails verkrijgbaar zullen zijn: “That’s all one needs for God’s sake”, aldus de positieve reactie van een bewoner.

Wat zich in de tweede strip afspeelt is nog onduidelijker. In een wijk in Istanbul is ook hier een duif actief, die de stedelijke veranderingen nauwlettend in de gaten houdt. Later, als de duif aan een vleugel gewond raakt, ontfermt een buurtjongen zich over de vogel. Wanneer een kraanwagen een aantal woningen wil slopen, komt dezelfde buurtjongen in verzet en gooit met een steen het raam van een sloopmachine kapot. Is ook hier sprake van een gentrificatieproces, of heeft de persoon in kwestie persoonlijke problemen?

Pf

Bij het derde verhaal vermeldt de titel dat het zich zou afspelen in Ankara, in werkelijkheid gaat het over de ontwikkelingen in Ismetpasa, een dorp dat 200 km van de Turkse hoofdstad verwijderd ligt. Hier mijmert de hoofdpersoon Dila over de mogelijkheid om wereldwijd veel te gaan reizen. Wat houdt haar tegen? Het komt niet duidelijk uit de verf. Bij de laatste strip, over de wijk Lombok in Utrecht, ontbreekt het helemaal aan achtergrondinformatie, wat hier gebeurt is slechts in zeer abstracte beelden weergegeven. Daar staat tegenover dat de gehanteerde tekenstijl interessanter en grensverleggender is dan van de andere stripverhalen.
Kortom: van de stripverhalen moet je het niet hebben, als je geïnformeerd wil raken over het gentrificatieproces. De achtergrondinformatie aan het eind van dit overigens fraai uitgevoerde boek maakt gelukkig wel het een en ander goed. Hierin beschrijft Sezgin onder meer wat het verschil is tussen de stedenbouwkundige aanpak in Nederland en Turkije. En ze wijst erop wat de bedoeling is van No seat at the table: het is niet zozeer een leesboek, maar vooral een stuk gereedschap om kennis uit te wisselen over gentrificatie.

Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles