"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Nummer 11

Zaterdag, 16 april, 2016

Geschreven door: Jonathan Coe
Artikel door: Marnix Verplancke

Avonturen in een spinnenweb

Iedere generatie kent een moment waarop ze haar politieke onschuld verliest, luidt de theorie van Roger, een van de personages uit Jonathan Coe’s nieuwste roman Nummer 11, en voor de generatie die geboren werd in de jaren tachtig was dat de dood van VN-wapeninspecteur David Kelly in 2003. Tony Blair hield toen tegen heug en meug vast aan zijn bewering dat Irak over massavernietigingswapens beschikte en dat het land daarom onschadelijk moest worden gemaakt. Kelly zei in een BBC-documentaire dat het bewijsmateriaal van de Britse regering om die stelling te staven grotendeels gefabriceerd was. Een paar dagen later was hij dood. Moord of zelfmoord? Het deed er niet echt toe, want in moreel opzicht had Blair bloed aan de handen.

Jonathan Coe zal voor velen de auteur blijven van What a Carve Up!, waarin hij op vileine wijze afrekende met het Thatcher-tijdperk. Twee decennia later vond hij het nodig om opnieuw zijn licht te laten schijnen over de Britse samenleving en zijn conclusies zijn niet minder hard: bibliotheken worden gesloten, mensen worden ontslagen waarna ze onmiddellijk weer voor dezelfde werkgever aan de slag kunnen tegen de helft van hun vroegere loon en vluchtelingen worden als slaven misbruikt, terwijl ondertussen de massa zich blindstaart naar reality-tv en de rijken en machtigen hun kapitaal in exotische belastingparadijzen parkeren. Hoe actueel kan een roman worden?

De centrale personages in Nummer 11 zijn Rachel en Alison, tieners die in het begin van de roman bij Rachels grootouders logeren. De meisjes spelen vaak buiten, zien in het bos een vreemde, schijnbaar dode man tegen een boom zitten en onmiddellijk moeten ze denken aan de net teruggevonden David Kelly. Omdat de man even later weer weg is, gaan ze op zoek naar hem en zo komen ze in een duister, Victoriaans huis terecht dat weggelopen lijkt uit Charles Dickens’ Great Expectations, inclusief een Mrs. Havisham-achtige oude vrouw, Phoebe, wiens leven niet naar verwachting is verlopen.

‘Vertellingen die getuigen van waanzin’ luidt de ondertitel van Coe’s roman die uit vijf bijna op zichzelf staande verhalen bestaat die elk hun eigen horror tonen. Het boek krijgt daardoor iets David Mitchell-achtigs. In het eerste deel krijgen we met gothic te maken, later volgen ondermeer nog een detective en een bijtend portret van Alisons moeder, een verlopen zangeres die ooit nog in Top of the Pops optrad, aan lager wal is geraakt en haar carrière een boost hoopt te geven door mee te spelen in een populaire reality-tv-reeks. Ze vertrekt vol goede moed en aandoenlijke naïviteit naar het Australische kamp waar de opnames doorgaan en heeft niet door dat zij slechts moet dienen om anderen in het voetlicht te plaatsen en nadien zo vlug mogelijk naar huis gestemd te worden door het kijkerspubliek. Ook dat is horror. Coe gaat hier genadeloos diep en het levert tientallen gênant-komische literatuur op.

Boekenkrant

Nummer 11 is niet alleen Coe’s elfde roman, het getal speelt ook een verbindende rol in het boek. Zo woont Phoebe in Needless Alley nummer 11 en rijdt Alisons moeder iedere dag een paar uur mee met bus 11 omdat ze geen geld heeft om thuis de verwarming op te zetten. Maar er is ook Downing Street 11, het adres van de Britse Minister van Economische Zaken. Alles hangt met alles samen in dit boek, net zoals in de realiteit. Al probeert men ons te laten geloven dat dit niet zo is, en dat er geen enkel verband bestaat tussen de besparingsmaatregelen die de 99% opgelegd krijgen en het steeds sneller aangroeiend kapitaal van die ander 1%. Dat is er wel degelijk, beweert Jonathan Coe in zijn roman. Onze maatschappij is als een groot web waarin een aantal reusachtige spinnen de boel dirigeert en het komt er voor de anderen op aan hen te vlug af te zijn, wat in het laatste SF-achtige hoofdstuk van Nummer 11 ook werkelijk aan de orde is.

Een roman met een boodschap, denkt u, maar gelukkig is Jonathan Coe eerst en vooral een verhalenverteller, en wel een van de beste van het moment. Hij laat je van de ene verbazing in de andere vallen en geeft je vooral het gevoel dat achter al die grote politiek mensen zitten, mensen zoals Rachel en Alison, die elkaar uit het oog verliezen, elkaar soms niet meer willen zien, maar uiteindelijk toch ook heel erg veel van elkaar houden.

Verscheen in de Trouw


Laat hier je reactie achter:

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.

Boeken van deze Auteur: