"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Om het boek

Cultuurhistorische bespiegelingen over boeken en mensen

[Recensie] “De wereld is een boek. Wie niet reist, leest enkel één bladzijde,” zei kerkvader Augustinus. Ik herken dat wel. Wanneer ik een fraai fotoboek met natuur en landschappen bekijk, dan ben ik toch een beetje op reis. De vaak grote foto’s brengen die dikwijls veraf gelegen oorden dichtbij.

Lezen is een reis maken, zegt Augustinus. Sommige mensen reizen nauwelijks als je kijkt naar het geringe aantal boeken dat er bij in de kast staat. Er zijn ook woonkamers waarin geen boek te bekennen valt… Een grote boekenkast intrigeert mij altijd en het liefst zou ik dan even alleen willen zijn om te kijken welke titels er staan, of er boeken zijn die ik ken of heb gelezen.

“Toon mij uw boekenkast en ik zal zeggen wie u bent” luidt een bekend gezegde. Boeken zeggen veel over mensen en hun interesse: koken, kunst, geschiedenis, aardrijkskunde, romans, wereldliteratuur, theologie?

Om het boek is een boek óver boeken en met name interessant voor mensen met een diepgaande, gevorderde belangstelling voor boeken. Mensen die Nederlands hebben gestudeerd, taalwetenschappen, bibliothecaris of archivaris zijn, zullen Om het boek kunnen waarderen. Boekenliefhebbers zijn er altijd geweest zoals blijkt uit de bijdrage over een priester in Gorinchem die ‘Jan met de boeken’ werd genoemd. Zijn bibliotheek telde 3849 titels.

Boekenkrant

Het boek is thematisch opgezet en dat is gezien het grote aantal bijdragen – 55 maar liefst – ook wel nodig:

  • Auteurs, illustratoren en geleerden
  • Uitgevers, drukkers, boekbinders, boekverkopers en intermediairs
  • Critici en recensenten
  • Lezers, verzamelaars en eigenaren
  • Bibliografen en (boek)wetenschappers
  • Bibliothecarissen

Zo wordt duidelijk wat de lezer in Om het boek kan verwachten. Aanleiding is het afscheid van Paul Hoftijzer, hoogleraar boekgeschiedenis in Leiden.

Hugo de Groot komt voorbij, niet vanwege zijn legendarische ontsnapping in een boekenkist uit slot Loevestein maar omdat hij betrokken was bij de uitgave van Latijnse tragedieschrijvers.

De bijdragen getuigen van specialistisch onderzoek met onderwerpen als oude landkaarten, mensen met een aanzienlijke bibliotheek, zelfs in hun buitenplaats, boekbanden uit Venetië voor Hebreeuwse drukken uit de 17e eeuw om maar een enkele interessante onderwerpen te noemen.

Boeiend is de bijdrage over de uitgave van het Griekse Nieuwe Testament in Leiden; Erasmus verzorgde in 1516 de eerste druk en er volgden maar liefst 275 edities. Het boek werd gebruikt door studenten theologie en kinderen in de hoogste klassen van de Latijnse school.

Opmerkelijk is de uitgave van miniatuurbijbels waarin een zekere concurrentie bestond. In advertenties probeerden uitgevers elkaar af te troeven en reageerden zij op elkaar uitgaven. Ieder pretendeerde het meest uniek te zijn in de uitgave van deze kleine boekjes.

Een ander bijzonder artikel gaat over de uitgave van liedboeken voor de kermis, Sint Nicolaas en Nieuwjaar.

Dat de Walburgiuskerk in Zutphen een goed bewaarde librije heeft, is bij de boekenliefhebbers algemeen bekend maar dat de oude kerk van Enkhuizen ook een fraaie librije heeft, weten waarschijnlijk maar weinig mensen.

In het Herculaneum, de bibliotheek van Pompeï, lagen honderden papyrusrollen opgeslagen die in 1752 zijn ontdekt.

Dit boek biedt een schat aan historisch bijzondere informatie over boeken mensen die van boeken houden.

Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles