"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Onderwaterverhalen

Vrijdag, 14 augustus, 2020

Geschreven door: Ineke Riem
Artikel door: Marnix Verplancke

Verbinding met de natuur

De eerste zin:

“Geen hond kent deze plek, niemand die me hier zoekt.”

Recensie

Op een stoffige schoolzolder ontdekt een meisje een oud aardrijkskundeboek. De wereld zag er vroeger anders uit, merkt ze, iets wat ze in feite al wist aangezien ze geboren is op het land dat gewonnen werd op de zee toen in 1932 de Afsluitdijk werd gebouwd en het IJsselmeer ontstond. In feite, zo bedenkt ze, is ze geboren op de bodem van de verdwenen Zuiderzee, in een verdwenen tijd die ze van de vergetelheid wil redden. Thuis heeft ze een discman, nog al zo’n verdwenen ding, en een disc waarop zingende walvissen te horen zijn. Volgens de indianen zijn walvissen het geheugen van de wereld, heeft ze ergens gelezen, en wanneer iemand haar vertelt dat er met A.I. geprobeerd wordt de code van de walvistaal te breken om te weten te komen wat ze elkaar vertellen, denkt ze dat je helemaal geen A.I. nodig hebt om dat te ontdekken. Daar moet je alleen maar heel stil voor zijn, dan voel je dat, gewoon in je hart.

Boekenkrant

Walvissen, en hun plantaardige equivalenten sequoia’s, spelen een grote rol in de twaalf verhalen uit Ineke Riems bundel Onderwaterverhalen, net als zeevonk, sneeuwkristallen en de breekbare vleugels van een vlinder trouwens. Sinds haar zeven jaar geleden met de Bronzen Uil bekroonde debuut Zeven pogingen om een geliefde te wekken bouwt Riem boek na boek aan een eigen literair universum dat gewild dwars staat op de dagdagelijkse realiteit waarin geen plaats meer is voor contemplatie en verwondering. In haar verhalen vertoont de dertienjarige Lau onder een brug oude stomme films voor een publiek van muterende vissen, keert een Duitse dichter terug naar het Amsterdam waar hij opgroeide om er op zoek te gaan naar sporen van het meisje waar hij al zijn hele leven voor schrijft en beleven Tijmen en Evelijn tijdens een nacht in de duinen uiteindelijk toch de liefde waar ze een paar decennia eerder voorbestemd voor leken. We zijn gemaakt van drijfhout, zegt Tijmen op een bepaald moment, en ooit waren we bomen. Sequoia’s dus.

Veel gebeurt er niet in de verhalen van Ineke Riem. Haar personages laten de wereld over zich heen komen en voelen de drang niet om hem te veranderen. Omdat ze beseffen hoe futiel ze zijn naast die zee- en woudreuzen waardoor ze zich omringd weten wellicht.

3 vragen aan Ineke Riem

Waarom zijn zowat al je personages op zoek naar verbondenheid met het verleden? Omdat we vandaag in het nimmer eindigende nu leven?

Riem: “In het laatste verhaal laat ik een Amerikaanse boswachter naar Athene reizen. Hij merkt hoe de mensen daar een bepaalde rust over zich hebben, alsof ze weten dat iedere tijd zijn crisis heeft en de mens er ondanks alles nog steeds is. Als je de dingen in een groter perspectief ziet, besef je de relativiteit van heel vele zaken, denk ik. Zelf ben ik sowieso geïnteresseerd in de tijdloze dingen en de diepere vragen. Omdat ik gevoelig ben voor negativiteit en snel overprikkeld raak, leef ik op een heel rustige manier die sommigen misschien ouderwets zullen vinden, maar waarvan ik denk dat ze gezond is. Het najagen van het hedonisme dat zegt dat je zo veel mogelijk uit het nu moet halen omdat we met zijn allen toch ten onder gaan zegt me niets. Mijn boeken ontstaan uit een andere levensfilosofie.”

Een levensfilosofie waarin de mens ook veel meer verbonden is met de natuur, lijkt me. Sequoia’s en walvissen vormen toch niet toevallig de rode draad doorheen je boek?

Riem: “Dat komt voort uit mijn verwondering over hoe geweldig onze planeet wel is. Ik vind het allemaal zo mooi en bijzonder. Heb je al eens een boomblauwtje of een icarusblauwtje gezien? Dat is zo briljant gekleurd, gewoon prachtig. Ik heb die verwondering echt nodig, als antidotum tegen de duisternis die ook wel in me zit, en om mezelf ervan te overtuigen dat het waardevol is om hier te zijn. Anders kom ik in een neerwaartse spiraal terecht. Het kijken naar schoonheid in de natuur en me verwonderen over de rijkdom ervan geeft zin aan mijn leven.”

Meer dan menselijk gezelschap?

Riem: “Ik kreeg al eerder de opmerking dat mijn personages zo eenzaam zijn. Ik ervaar de waarde van vriendschap wel en hoe fijn het is om je verbonden te voelen met andere mensen, maar misschien geeft de natuur toch meer zin. Ik hoorde laatst iemand zeggen dat mensen die als baby in een couveuse hebben gelegen altijd het gevoel zullen hebben dat er een glazen wand staat tussen hen en de andere mensen. Ik was zo’n couveusekind. Misschien dat dit in mijn onderbewuste meespeelt en dat ik nog steeds bezig ben met het verwerken van mijn trauma. (lacht)”

Eerder verschenen op Knack

Boeken van deze Auteur:

Herinneringen van een zeemeermin (set)

Onderwaterverhalen

Rauw Hart

Auteur:
Ineke Riem
Categorie(ën):
Literatuur

Zeven pogingen om een geliefde te wekken

Onderwaterverhalen