Ontregelende verhalen
[Recensie] Philippe Claudel kunt u kennen van zijn prachtroman Grijze zielen, of van één van de andere ijzersterke boeken die hij schreef. In de schrijverspikorde staat hij in de buurt van het bovenste blokje van het erepodium, dat hij met elk nieuw boek dichter nadert. Dit nieuwe boekje (123 pagina’s), laat qua volume zijn al aardig obese oeuvre niet heel veel verder uitdijen. De inhoud daarentegen wel: dit zijn 25 bijzondere verhalen.
Waarom bijzonder? Omdat ze ontregelend werken, tegen gangbare normen ingaan, politiek zeer incorrect zijn, de spot drijven met moderne uitwassen en doordrenkt zijn van een gitzwarte kijk op de menselijke ziel. Zoals hier:
“Hulp bij zelfmoord”
“Gisteravond nodigde Turpon van de expeditieafdeling ons uit voor zijn zelfmoord. We waren met een man of twintig. Alleen de inner circle. Zijn vrouw had toastjes met tarama gemaakt. Of garnalenmousse. Moeilijk uit elkaar te houden. Zelfde kleur. Zelfde structuur. Mijn vrouw had haar zalmkleurige jurk aangetrokken. Turpon wil er al een tijd een eind aan maken. Hij heeft het over niets anders, zelfs in gezelschap. In de kantine hij is er bijna in geslaagd om een leegte om zich heen te scheppen. Niemand eet nog bij hem aan tafel. Zelfmoordenaars zijn vermoeiend…
De toekomstige weduwe van de toekomstige zelfmoordenaar deed met een grote glimlach voor ons open. Ze zag er ontspannen uit. Zijn we de eersten. Welnee. Jullie zijn zelfs de laatsten. We wachten alleen nog op jullie. Willen jullie wat drinken. Mijn vrouw was verrukt van het elegante interieur. Ik liep naar Durand die met Leroux stond te praten…”
Bijna alles aan (het begin van) dit verhaal is raar. De titel al. Hoezo hulp bij zelfmoord, bestaat dat dan? Dan de uitwerking. Een zekere Turpon wil er al een tijd een eind aan maken, en nu heeft hij eindelijk de moed gevonden om er hulp bij te zoeken. Sterker: een bijeenkomst voor te organiseren. Dan de stijl. De zinnen lopen staccato door, alleen gescheiden door komma’s en punten. Ook gesproken tekst wordt niet zoals gebruikelijk aangegeven door aanhalingstekens. Vragende zinnen komen ook zonder vraagtekens. Maar notabel genoeg leest het niet lastig. Na een paar zinnen zit je al in het ritme en lees je moeiteloos mee.
Alle verhalen zijn in deze non-stijl geschreven, met grofweg dezelfde ontregelende thematiek. Het is een prestatie van Claudel om op die manier toch goed leesbare verhalen neer te zetten. Ze zijn vertaald uit het Frans, wat te merken is maar op een goede manier bijdraagt aan de compactheid. Wel zijn er een paar bij die iets minder geslaagd zijn, maar dat is in een verhalenbundel bijna onvermijdelijk.
Eén opmerkelijk aspect nog: de zwarte humor die het boek doordrenkt. Volgens Claudel zelf is hij “ervan overtuigd dat er situaties zijn waarbij de literatuur de rol van schuurpapier op zich moet nemen. Om de hersens op te schuren – het doet eerst pijn, maar daarna kriebelt het ook.” Juist. Deze verhalen geven de gangbare normen en waarden een duwtje, zou je kunnen zeggen, en mij bevielen ze uitstekend. Mocht u gaan lezen: Kerst in familiekring, waarin de kerstman een zeer apart onthaal krijgt, is één van de betere.
—
Voor het eerst verschenen op De Leesclub van Alles
