psychiatrie in de vorige eeuw
[Recensie] Ons zwijgen en ons spreken is het debuut van Cathy Bonidan en zij heeft hiermee vijftien prijzen gewonnen. Hierna publiceerde zij nog twee romans.
Deel 1 van Ons zwijgen en ons spreken speelt zich vooral af rond 1950 – 1955 en we leren Anne en Béatrice kennen. Anne komt uit Bordeaux en is door haar ouders naar familie in Parijs gestuurd. Haar oom is directeur in een psychiatrische inrichting voor adolescenten en Anne krijgt daar een baantje. In die inrichting leert zij de dertienjarige Béatrice kennen die daar is opgenomen met anorexia. De twee sluiten een bijzondere vriendschap.
Je leert Anne kennen door de brieven die zij schrijft aan haar beste vriendin in Bordeaux, Lizzie. Uit de brieven blijkt dat Anne iets meegemaakt heeft, maar niet precies wat dat is. Daarnaast vertelt ze over Béatrice en andere patiënten in de kliniek omdat Lizzie psychologie studeert en daardoor toelichting kan geven op de ziektes die de patiënten hebben.
Béatrice geeft ons een inkijkje in haar leven door middel van dagboekpassages. Volgens de psychiaters heeft zij anorexia, al vindt Béatrice dat zij alles nog goed onder controle heeft. Samen observeren Anne en Béatrice de jonge Émile, die de idioot wordt genoemd. Émile is een autistische jongen van elf, de jongste in de kliniek. De behandeling van autisme staat nog in de kinderschoenen en niemand weet goed hoe om te gaan met deze jongen. Tot het de tuinman lukt om contact te maken. Maar is dat op tijd om te voorkomen dat Émile naar een gesticht wordt gestuurd?
De brieven en dagboekpassages wisselen elkaar af waardoor ze elkaar goed aanvullen. Je krijgt een goed beeld van het leven in de inrichting en hoe de behandelingen worden uitgevoerd. Het wordt duidelijk dat de inrichting van Anne haar oom vooruitstrevend is, en Anne raakt in de ban van de patiënten. Dit zorgt ervoor dat zij zich hard inzet om op de universiteit psychologie te gaan studeren en zij wordt uiteindelijk een zeer bekende psychologe die zich richt op de behandeling van anorexia.
Deel 2 maakt een sprong naar het heden. Sophie is psychologiestudent en moet haar proefschrift schrijven. Dit doet zij over psychiatrische instellingen in Parijs rond 1950. De inrichting waar Béatrice heeft verbleven is afgebrand maar via via weet zij een aantal dozen met documenten in bezit te krijgen. Hier blijkt het dagboek van Béatrice in te zitten en Sophie raakt geobsedeerd door Béatrice en Anne. Wat volgt is een zoektocht naar deze, inmiddels bejaarde, vrouwen. Tegen het advies van haar professor in neemt het proefschrift een andere wending en duikt Sophie in het verleden van Anne. Dit brengt haar uiteindelijk naar Bordeaux.
Opvallend aan deel 1 is de ouderwetse schrijfstijl. Anne komt uit een vooraanstaande familie en dat is te merken aan haar woordgebruik. Dit zorgt dat het niet altijd even vlot leest maar past wel goed bij de tijd waarin het zich afspeelt. Anne is slim en schrijft veel over haar overpeinzingen rondom het wel en wee in de inrichting. Hoewel er wordt aangegeven dat Béatrice zeer slim is voor haar leeftijd voelt haar dagboek wat te volwassen aan. Eerder alsof er een zeer volwassen vrouw aan het woord is in plaats van een tiener.
Ook in deel 2 blijft de schrijfstijl wat ouderwets aanvoelen. Wellicht komt dit door de vertaling, naar mijn mening is dat de Franse taal sowieso een chiquere taal is en dat heeft zich voor mijn gevoel doorgezet in de vertaling. Maar ondanks de zinsopbouw en het woordgebruik leest het boek heel prettig.
Cathy Bonidan heeft op een bijzondere manier dit verhaal opgebouwd. In deel 1 krijg je als lezer veel vragen en deze worden in deel 2 grotendeels beantwoord. Maar er blijven ook een hoop gaten zitten, en later wordt duidelijk dat dit bewust is gedaan zodat de lezer zelf zijn of haar verhaal kan creëren. Hoewel de flaptekst en deel 1 doen vermoeden dat dit een heel zwaar verhaal is, valt dat in deel 2 heel erg mee. Het ontwikkelt zich naar een heel interessant verhaal over de psychiatrie in de vorige eeuw en over vriendschap en liefde. Omdat ook Sophie een wat geheimzinnig karakter blijft, wil je constant blijven doorlezen. Je raakt verbonden met alle personages en hoe zij hun leven hebben geleid.
Ons zwijgen en ons spreken heeft mij zeer positief verrast. Waar ik me had schrap gezet voor een zwaar en beladen verhaal, las ik een mooie roman met veel diepgang. De personages ontwikkelen zich goed en door de opbouw van de verhaallijn kon ik dit boek niet wegleggen. Cathy Bonidan geeft een prachtige inkijk in wat liefde en aandacht met een mens kunnen doen. Ontroerend, grappig en soms pijnlijk, dat is hoe ik deze roman zou omschrijven. Daarom van mij 4 sterren.
—
Eerder verschenen op Perfecte Buren
