"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Ontdekking van de natuur

Woensdag, 27 april, 2022

Geschreven door: Jan Luiten van Zanden, Thomas van Goethem, Rob Lenders, Joop Schaminée
Artikel door: Peter van Dam

De mens geeft de toon aan

[Recensie] Een boek over de geschiedenis van mens en natuur is in het licht van de klimaatcrisis even nodig als uitdagend. Het onderwerp vraagt immers om samenwerking van wetenschappers uit verschillende disciplines. Alsof dat niet moeilijk genoeg is, hebben de auteurs van De ontdekking van de natuur ervoor gekozen de afgelopen tienduizend jaar in beeld te brengen. Het resultaat is een fascinerend boek.

Prettig om te lezen is het niet. Vanwege de vele overbodige latinismen, maar ook vooral dankzij het verhaal: “Er was geen primitieve harmonie tussen mens en dier, maar homo sapiens begon zijn carrière op het wereldtoneel met het ontketenen van een ecologische ramp van ongekende omvang”, verneemt de lezer meteen aan het begin. De auteurs beschrijven de veranderende relatie tussen mens en natuur in de periodes van de jager-verzamelaars, de ontwikkeling van de landbouw, de industriële revolutie en de opkomende zorg om natuurbehoud. Al staat de natuur centraal, de mens geeft de toon aan.

Toch willen de auteurs af van het idee dat het alleen maar bergafwaarts ging. Er waren ook periodes waarin de biodiversiteit ondanks de menselijke aanwezigheid groeide. Door toenemende kennis over de natuur en de opkomst van het idee dat zij een eigen waarde had, kwam er ruimte om de natuur niet alleen in dienst van de mens te manipuleren. Het stemt echter niet optimistisch dat ‘nieuwe natuur’ als de Oostvaardersplassen en de Marker Wadden slechts gedijt als mensen blijven ingrijpen. Het voorzichtige herstel van de biodiversiteit in Nederland in de jaren 1970-2000 vond bovendien plaats terwijl het klimaat snel opwarmde. De ontdekking van de natuur laat daarmee weliswaar zien dat mensen beter kunnen als ze dat willen, maar ook dat natuurbehoud dichtbij huis hoogstens een begin vormt.

Boekenkrant

Eerder verschenen in Geschiedenis Magazine