"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Onverwachting

Dinsdag, 16 november, 2021

Geschreven door: Eline Delrue
Artikel door: Gerbert Bakx

Abortus doe je niet voor de lol

[Recensie] Vrijwillige zwangerschapsonderbreking of abortus is één van de grote ethische debatten in vele samenlevingen, waarrond de emoties hoog kunnen oplopen. In het persoonlijke leven van de betrokken vrouwen en koppels blijft het een verscheurende beslissing en een ingrijpende ervaring. Voortplanting is immers één van de meest fundamentele dimensies van het leven en de kinderwens is één van de diepste verlangens van de meeste mensen. Mensen die ongewild kinderloos blijven, ervaren dat als een bron van lijden en het vrijwillig afbreken van een zwangerschap druist dan ook in tegen onze natuurlijke verlangens en verwachtingen. Maar ook tegen maatschappelijke oordelen en vooroordelen. Soms wordt vergeten dat abortus tot 1990 ook illegaal was en oorzaak was van veel maatschappelijke beroering en protest. De omstreden abortusarts en -activist Willy Peers ging ervoor in de gevangenis en Koning Boudewijn verklaarde zich in de ‘morele onmogelijkheid om te regeren’ en de wet te ondertekenen. Maar al in 1993 lag het aantal geregistreerde abortussen op meer dan tienduizend. De wet valideerde inderdaad alleen maar wat al jaren gebeurde. Maar nog altijd is abortus “wettelijk strafbaar, tenzij …”

De auteur, Eline Delrue, is freelance journaliste en moeder van twee kinderen. Haar boek Onverwachting. Abortus: over keuze en vrijheid, over schaamte en verlies bestaat uit de vele openhartige gesprekken waarin zij nagaat hoe vrouwen en paren met deze moeilijke beslissing en vervolgens met de realiteit van de ingreep omgaan, van keuzevrijheid tot eeuwige twijfel, van opluchting tot pijn en verlies. Of: hoe verwachting onverwachting wordt en de naweeën ervan.

Eén op vijf vrouwen in ons land [België/red.] heeft ooit een abortus gehad. Dat zijn er vele duizenden per jaar. Toch willen maar weinigen erover praten. Het blijft nog al te vaak een bron van schaamte en verdriet en velen denken ook dat ze er alleen voor staan. Want hoewel abortus een recht is geworden, betekent dat nog niet dat het een gemakkelijke beslissing zou zijn. In haar voorwoord schrijft Eline Delrue: “Ook vrouwen die tegen abortus zijn, kiezen voor abortus. Ook vrouwen die het nooit zouden doen, doen het.”

Een onverwacht positieve zwangerschapstest wordt immers niet altijd op gejuich onthaald. Dat tweede streepje is vaak teveel en doet alarmbellen rinkelen. In 2018 kozen niet minder dan 18.582 vrouwen voor abortus. 444 moesten noodgedwongen naar Nederland. Vaak gaat het om jonge vrouwen die nog studeren of die aan het begin van een carrière staan. Maar er zijn ook gehuwde stellen bij wie het niet ‘het goede moment’ is of waarbij de zwangerschap te laat in het leven komt. De laatste jaren zien abortusartsen inderdaad steeds meer vrouwen ‘op leeftijd’: in één op de vijf gevallen gaat het om een 35-plusser. Overigens zijn de wachtzalen van abortusklinieken een afspiegeling van de samenleving: tienermeisjes, studentes, huisvrouwen, gesluierde moslima’s, prostituees, zelfs nonnen. Er is geen typisch profiel: jong of ouder, arm of rijk, single of gehuwd, arbeidster of hoogopgeleid, Vlaams of buitenlands, gelovig of niet, moeder of niet. Het kan iedereen overkomen.

Boekenkrant

Niet zelden gaat het ook om een falende anticonceptie. Acht op de tien vrouwen gebruiken één of andere vorm van anticonceptie. Toch zijn die niet absoluut veilig voor een onbedoelde zwangerschap. Van alle vrouwen in Vlaamse abortusklinieken gebruikt meer dan de helft een anticonceptie. Geen enkele anticonceptie is echter voor de volle honderd procent zeker en er zijn ook vrouwen die supervruchtbaar zijn en bij de minste afwijking meteen zwanger zijn.
Zoals een abortusarts zei: “Niemand is van haar vijftiende tot haar vijftigste elke dag seksueel beschermd.” (p. 29) Vooral de ‘natuurlijke contraceptie-trucjes’ zonder hormonen kunnen uiteraard voor verrassingen zorgen. Maar zelfs wie een jaar lang met condoom vrijt, heeft nog altijd 15 procent kans op een zwangerschap. Bij een jaar lang pilgebruik is dat 9 procent. (p. 31)

Vanzelfsprekend gaan een groot aantal gesprekken over de moeilijkheid van de beslissing, de vertwijfeling, de problemen in de relatie, de druk van anderen om de ingreep al dan niet te laten gebeuren. Zoals de auteur het uitdrukt, zit abortus nog altijd ‘in de schaamstreek’. Er is de angst voor de anderen, die altijd klaar staan met een oordeel, maar ook de angst om vrouwen die maar niet zwanger raken of die getuige zijn geweest van het overlijden van een kind, niet voor het hoofd te stoten of te kwetsen. Er zijn ook de culturele en religieuze opvattingen, geboden en verboden. Zo beschrijft Saskia, een psychologe van 26, in het hoofdstuk over de cultuurclash, haar ambivalentie in verband met de vrijheid die haar vriend haar liet: “Zo kwam de bal natuurlijk helemaal in mijn kamp te liggen. Ik moest beslissen en ik moest verder met het idee dat ik – en ik alleen – een beslissing zou nemen die mijn leven zou veranderen. Die vrijheid gaf me rust, versterkte me als vrouw, maar maakt me tegelijk ook doodsbang.” (p. 154) Ook zorgverleners in abortusklinieken krijgen hiermee te maken en durven hun omgeving soms niet te zeggen wat ze eigenlijk doen uit vrees mensen voor het hoofd te stoten.

Maar ook: hoe een schijnbaar kille daad toch een mild gebaar kan zijn. Onderzoek spreekt tegen dat vrouwen lichtzinnig tot abortus zouden overgaan. De hoofdreden om voor abortus te kiezen zou vooral terug te brengen zijn op de wens om een goede moeder te zijn, op het juiste tijdstip en met de juiste partner. Wie mama wil worden, wil dat ook verantwoord doen. Een kind kan dus om allerlei redenen niet welkom zijn, maar vaak is dat precies in het belang van het kind zelf. Zoals één van de respondenten het zei: “Kinderen zijn veel te belangrijk om per vergissing te maken. Je blijft niet zwanger omdat je een paar pillen vergeten bent, maar omdat een kind een mooi project is.” (p. 184)

Men kan uiteraard niet vóór abortus zijn. Men kan wel vóór het recht van vrouwen zijn om voor een abortus te kunnen kiezen. En de auteur besluit haar voorwoord: “Laat dit in tijden van vaccins een prikje zijn voor meer empathie. Een prikje tegen vooroordelen, tegen verzuring en tegen het taboe.” Een bevrijdende en inspirerende lectuur voor al wie met de realiteit van abortus te maken heeft of er in geïnteresseerd is.

Eerder verschenen op De maakbare mens