Gedenktekens Paramaribo geboekstaafd
[Recensie] De Nederlandse historicus Eric Kastelein (1954) heeft met dit boek het volgende voor ogen: “het achterhalen van zoveel mogelijk gedenktekens in het district Paramaribo en het opsporen, behouden, vastleggen en delen van hun bijzondere en vaak vergeten geschiedenis.” Gedenktekens in de publieke ruimte én op locaties die niet vrij toegankelijk zijn. Kastelein beschrijft er 111, waarvan er twee verwoest zijn. De oudste dateren van ca 1813, de jongste zijn van 2017; de auteur sloot zijn zoektocht af in 2018. Onder gedenktekens worden verstaan: stand- en borstbeelden, plaquettes, gedenkstenen en -zuilen, beeldengroepen, maar ook bijvoorbeeld gebouwen en bomen.
Wat die laatste betreft, we komen onder meer de ceder tegen, geplant in 1898 bij de troonbestijging van Wilhelmina, de niemboom ter herinnering aan 75 jaar Hindoestaanse immigratie in 1948 en de zogenoemde Statuutboom uit 1954, die een nieuwe fase in de betrekkingen tussen Nederland en Suriname symboliseert.
Thema’s
Gebouwen die beschreven worden, zijn bijvoorbeeld de Eerste Surinaamsche Huishoud- en Industrieschool uit 1938 en het gebouw met carillon op het Vaillantsplein, door Nederland geschonken bij de onafhankelijkheid van Suriname in 1975.
Kastelein verdeelt de monumenten in elf thema’s, de meeste (21) vallen onder Cultuur, wetenschap en sport. Verder: Politiek en vakbond (16), Koloniale overheid en koningshuis (13), Oorlog en strijd (12), Immigratie (10), Economie (9), Slavernij (8), Religie (7), Samenleving (6), Buitenland (6), Onafhankelijkheid (3). De grootste bijdrage aan deze reeks komt van beeldhouwer Erwin de Vries (1929-2018), die 23 gedenktekens vervaardigde, van onder anderen sportheld Anthony Hesty (1995), musicus Eddy Snijders (2003), dichter Trefossa (2012), politici Lachmon (2002) en Arron (2008), en van Cyrill Daal (1991) en André Kamperveen (2000), slachtoffers van de Decembermoorden. Trouwens ook van zichzelf: we vinden De Vries’ beeltenis sinds 2017 bij zijn stamcafé ’t Vat.
Kwaliteit
Een andere kunstenaar met een flink aantal monumenten op zijn conto – bijvoorbeeld Kwakoe (1963) en Mama Sranan (1965) – is Jozef Klas (1923-1996). Zijn monument Ruben staat in de Palmentuin. Het beeldt zijn zoontje uit, die in 1966 omkwam door verstikking in een koelkast. Een indrukwekkend beeldje. Overigens moet gezegd worden dat Kastelein zich, terecht, onthoudt van een oordeel over de kwaliteit van de gedenktekens.
De laatste jaren wordt steeds vaker gediscussieerd over standbeelden van mensen die vroeger als helden vereerd werden (Peter Stuyvesant, Jan Pieterszoon Coen, Van Heutsz), maar over wie nu anders gedacht wordt. Ook Kastelein raakt deze kwestie aan als hij het heeft over het borstbeeld van agent-generaal voor de immigratie Barnet Lyon en van de Hindostaanse verzetsvrouw Tetary: “Tetary is het symbool voor allen die streden tegen de onderdrukking door en de misstanden onder de overheerser. Barnet Lyon is het symbool voor het kolonialisme. Beide geschiedenissen mogen niet worden vergeten.”
De uitgave wordt besloten met een literatuurlijst, kunstenaars-, personen- en straatnamenregister. Een waardevol en rijk boek.
—
Eerder verschenen in Parbode (Suriname), juli 2020
