Roemeense vrouwen op Sicilië
De eerste zin
“Sissend komt de bus tot stilstand op het marktplein.”
Recensie
Alina en haar elfjarige zoon Lucian kunnen het niet langer bolwerken thuis. Sinds Roemenië lid werd van de EU is de koopkrachtigste helft van bevolking naar het westen getrokken, de anderen achterlatend in bittere armoede. Alina werd werkloos, ging terug bij haar ouders wonen en ziet uiteindelijk maar een uitweg: Sicilië, waar naar verluidt werk te over is in de tomatenkassen. En dus vertrekken ze, voor een busreis van twee dagen die hen bij de norse boer Giuseppe brengt, waar ze in een vervallen schuurtje mogen wonen. Terwijl Alina in de serres werkt en getuige is van heel wat quasifeodale misstanden, gaat Lucian naar school, en raakt hij bevriend met Paolo, de zoon van Giuseppes collega Salvatore, en Anwar, wiens Tunesische vader aan de slag is bij diezelfde Salvatore. Naarmate de seizoenen verstrijken gaat het steeds slechter met Alina die haar in Roemenië achtergebleven ouders amper kan steunen met haar hongerloon, terwijl Lucian steeds beter zijn draai vindt tussen zijn vrienden. Tot de escalatie volgt natuurlijk en zowat alles uit elkaar spat.
Twee jaar geleden kwam Sien Volders de Vlaamse literatuur binnen langs de grote poort. Haar debuut Noord was een indrukwekkende roman die speelde in de Canadese Yukon, en waarin de lezer heen en weer geslingerd werd tussen de kracht van de menselijke passies en de grandioos beschreven pracht van de natuur. Het was een boek met Wuthering Heights-achtige allures. Voor Oogst trok Volders naar het zuiden, waarbij de liefde plaats moest maken voor de uitbuiting en de wilde natuur gereduceerd werd tot verdord gras en eindeloos lange rijen aan een steundraad groeiende tomatenplanten. Schriele mensen in een schrale omgeving dus, en dat tekent Volders’ roman. Wanneer ze Lucian in een bosje een nest jonge vossen laat ontdekken, bereikt ze het niveau van Noord, maar meestal blijft ze daar onder. Alle bussen sissen en zuchten, mannen dragen morsige hemden en hun broekspijpen glanzen van de vetvlekken. Oogst mist reliëf en nuance. En dat laatste vooral wat Volders’ engagement betreft. Zowat iedere Siciliaanse man ziet in een Roemeense vrouw een hoer en tegenover die algemene verdorvenheid van de Siciliaan staat de oneindige goedheid van de Roemeen.
Drie vragen aan Sien Volders
Je debuutroman Noord speelde in Canada, Oogst op Sicilië. Is locatie belangrijk voor je?
Volders: “Net zoals met Noord was ik ook deze keer niet van plan om een boek te schrijven. Toen dacht ik het dat het een kort verhaal zou worden, maar dat bleef maar groeien. Nu begon het met een artikel in de Britse krant The Guardian dat ik in de lente van 2017 las. Het ging over het harde leven van Roemeense arbeidsmigrantes op Sicilië. Het stuk liet me niet meer los tot ik er iets over geschreven had. En dat is dus Oogst geworden. Het was dus niet Sicilië dat me triggerde, maar het verhaal van die vrouwen.”
En het engagement, neem ik aan? Want ook op dat vlak is Oogst een heel ander boek dan Noord.
Volders: “Dit boek is inderdaad vanuit maatschappelijke urgentie geschreven, zonder dat ik er meteen de wereld mee zou willen veranderen. Ik weet trouwens niet of dat wel de taak is van boeken. Anderzijds zou ik het wel mooi vinden mocht Oogst mensen de ogen openen voor de tragedie die vaak gepaard gaat met intra-Europese arbeidsmigratie. We denken nogal makkelijk dat we voor bepaalde rechten gevochten hebben en dat die intussen verworven zijn, voor heel Europa. Daens ligt toch al lang achter de rug? Maar de realiteit blijkt anders te zijn. Het eerste wat dreigt te verdwijnen bij arbeidsmigratie, leerde ik uit een paar academische studies en bij research te velde, is de waardigheid van de migranten. En dat geldt ook voor de Poolse bouwvakkers die naar hier komen of voor de Oost-Europeanen die in onze slachthuizen werken. Ze komen naar hier om geld te verdienen, zijn officieel ingeschreven, en weten dat er hun zwaar en vaak vuil werk wacht. Waarom moeten er daar bovenop dan nog kantjes afgelopen worden qua uren en omstandigheden? Waarom moeten zij het pikken dat ze tien uur per dag werken en met achten op een appartement wonen?”
Noord was qua stijl een ‘Amerikaans’ boek. Oogst voelt ‘Italiaans’ aan. Hoe doe je dat?
Volders: “Ik heb blijkbaar sterk de neiging om op zoek te gaan naar de zintuiglijkheid van het landschap, en naar de muziek die erbij hoort. In Noord waren dat bluegrass en folk, hier Maria Tănase, die wel eens de Roemeense Edith Piaf wordt genoemd en de geliefde was van Brancusi, en de Siciliaanse Rosa Balistreri. Het was niet mijn bedoeling om met hun teksten te gaan werken. Die zijn er bijna ongemerkt ingeslopen, net zoals het gevoel dat ze uitdragen wellicht.”
—
Eerder verschenen op Knack
