[Recensie] Onze wereld wordt beheerst door de mens. Maar stel nu dat er een andere diersoort komt die net zo intelligent blijkt te zijn? Dat idee wordt uitgewerkt in Oorlog met de salamanders. Het is een Tsjechische klassieker uit 1936, maar Nederlanders spelen een belangrijke rol als zeevarende handelaars. Kapitein van Toch is op zoek naar nieuwe plekken om naar parels te vissen, als hij kennismaakt met de reuzensalamanders. Die kunnen veel langer onder water blijven dan een mens en ze zijn slim, waardoor ze de ideale parelduikers zijn. Van Toch haalt een rijke ondernemer over om te investeren in deze salamanders.
Vanaf dan groeit het aantal salamanders in de wereld snel. De salamanders worden ingezet voor allerlei werkzaamheden, met name het droogleggen van nieuw land en het bouwen van waterwerken. Ze kunnen wel even op land leven, maar blijven het liefst in het water. Omdat ze zo slim zijn, leren ze ook praten, al klinkt dat wel wat sisserig. Allerlei nieuwe vraagstukken komen op tafel, want moeten Salamanders ook onderwijs krijgen? En welke rechten hebben ze verder? Lijkt het inzetten van Salamanders niet te veel op slavernij? Bedreigen ze de werkgelegenheid van menselijke arbeiders? En bij welk land horen de Salamanders eigenlijk, of vormen ze een eigen natie?
Karel Čapek gebruikt allerlei perspectieven, stijlen en vormen om het verhaal van de salamanders te vertellen. Het is zo creatief gedaan en zorgt ervoor dat ik steeds geboeid blijf. Het gebruik van diverse lettertypes vind ik ook erg leuk, wat vooral gebeurt bij citaten uit kranten. Naast het doorlopende verhaal over de ontwikkelingen van de salamanders en hun verhouding met mensen, wordt uitgelegd hoe salamanders zich voortplanten en welke andere eigenschappen ze hebben. Het is grappig, maar ook zeer doordacht en goed uitgewerkt. Irma Pieper heeft een zeer goede nieuwe Nederlandse vertaling gemaakt.
Natuurlijk loopt het totaal uit de hand, want de Salamanders verspreiden zich over de hele wereld en groeien explosief in aantal. Mensen voelen zich bedreigd en het loopt uit op ruzie, ook al vormen de Salamanders een vredelievend volk. Als er dan staat: ‘Onderdrukte en revolutionaire Salamanders aller landen, verenigt jullie!’ móet je als lezer wel denken aan de politiek van de jaren dertig en de oorlog die daarop volgde. Het hele boek is een allegorie waar George Orwell inspiratie uit haalde voor zijn Animal Farm.
Oorlog met de Salamanders is een aanrader, zowel voor wie graag graaft en verbanden legt als wie gewoon een spannend, creatief verhaal met humor wil lezen.
—
Ook verschenen op Lalagèleest
