Een nieuwe gespreksmethode voor moreel beraad
[Recensie] Moreel beraad, ontstaan in de gezondheidszorg in de jaren negentig, is niet meer weg te denken in sectoren waar mensen kunnen reflecteren op waar ze in hun werk mee bezig zijn. Het heeft zich intussen uitgebreid naar andere sectoren in de samenleving, zoals het onderwijs, defensie, gevangeniswezen, politiek, rechtspraak en de bankwereld. Iemand die al meer dan dertig jaar ervaring heeft met het begeleiden van ‘morele beraden’ is de socioloog, filosoof, ethicus Dick Kleinlugtenbelt. Naast het verzorgen van trainingen voor gespreksleiders Moreel beraad is hij actief met lezingen en cursussen op het gebeid van levenskunst, ethiek, socratische gespreksvoering en vriendschap. Zijn eerdere boeken over Mensbeelden en levenskunst zijn zeer leesbaar geschreven filosofische bijdragen vanuit zowel klassieke filosofen (van Socrates tot Michel de Montaigne) als moderne filosofen (van Heidegger tot Nussbaum).
Minder toegankelijk is zijn meest recente boek Op zoek naar je innerlijke kompas waarin Kleinlugtenbelt een nieuwe gespreksmethode introduceert over hoe deelnemers aan een moreel beraad-bijeenkomsten beter tot hun recht kunnen komen. De belangrijkste reden is dat het boek een weerslag is van een lang proefschrift-traject dat hij helaas niet heeft kunnen afronden met een promotie. Vanuit zijn vooronderzoeken doet de auteur vooral verslag van meerdere methodieken die gebruikelijk zijn bij morele beraden. Hij typeert daarbij drie gespreksmethodes: de Nijmeegse methode, de dilemma methode en de socratische methode. Kleinlugtenbelt signaleert dat veiligheid en kwetsbaarheid in deze methodes niet voldoende expliciet zijn uitgewerkt. Deelnemers moeten er op kunnen vertrouwen niet afgerekend te worden op wat zij inbrengen en ook bereid moeten zijn om open, constructief en respectvol met elkaar in gesprek te gaan om zo in alle veiligheid van elkaar te kunnen leren.
Kleinlugtenbelt vindt voor zijn nieuwe methode vooral aanknopingspunten bij de ethiek van de Franse filosoof Foucault als het gaat om subjectvorming en openheid. Hij gaat daarbij uitgebreid in op drie centrale ethische concepten uit het late werk van Foucault: zelfzorg, parresia en ethos. Meer toegankelijk is de weerslag van een moreel beraad dat in de praktijk vorm krijgt in wat door Kleinlugtenbelt is gedoopt met de term ‘innerlijk kompas methode’. Het zich verplaatsen van de deelnemers en inleving in een concrete de casus van een van de deelnemers staat hierbij centraal. Dus niet zozeer het oplossen van een morele kwestie is essentieel als wel de vormgeving van het morele handelen en leven van de deelnemers zelf. Dat kan resulteren in moeite en pijn, omdat je morele gedrag en je morele levenshouding kritisch moet onderzoeken.
Ook al komt er geen proefschrift, Kleinlugtenbelt heeft met dit boek een belangrijke bijdrage geleverd aan een werkveld dat sterk in beweging is en zal blijven.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
Op 16 mei vindt de boekpresentatie van Op zoek naar je innerlijk kompas plaats bij Boekhandel Hijman Ongerijmd, Arnhem.
