Laat varen alle hoop…
…gij die hier binnentreedt – de inscriptie bij de ingang van Dante Alighieri’s Hel zou niet misstaan boven de poorten van Neo-Sparta, de diabolische metropool waar Opnieuw en opnieuw en opnieuw zich afspeelt. Na een eerdere verhalenbundel neemt Joost Vandecasteele (1979) ons in zijn eerste roman mee naar zijn toekomstvisioen van een stad waar de inwoners alleen nog onderling contact zoeken om hun meest elementaire behoeftes te bevredigen, waar religie en politiek volledig in handen zijn van het grootkapitaal en de media, waar vijandige stammen het tegen elkaar opnemen en de krachteloze regering allang iedere greep op de zaak verloren heeft.
In de gewelddadige straten van Neo-Sparta speelt zich een liefdestragedie af tussen Penny en Alex. De eerste helft van het verhaal zien we haar transformeren van een rebelse tiener tot de leidster van een amazoneachtige beweging van prostituees die welbewust een burgeroorlog ontketent. De tweede helft volgen we Alex, die het als hoofd van de politie opneemt tegen Penny en de haren maar er ondertussen een geheime relatie met de amazoneleidster op nahoudt. De haat-liefdeverhouding tussen Penny en Alex staat centraal, zonder dat dit overigens leidt tot diepgaande psychologische beschouwingen – gelukkig maar, want het verhaal en de stad Neo-Sparta zijn veel interessanter dan de twee hoofdpersonages.
De harde wereld van Vandecasteeles roman laat geen plaats voor uitvoerige beschrijvingen of diepzinnige overpeinzingen; de nadruk ligt geheel op de actie en heftige gebeurtenissen volgen elkaar in rap tempo op. Het boek is dan ook eerder verwant aan graphic novels als True Crime, waarvan een pagina als motto dient, en aan de harde actiefilms waar regisseurs als Quentin Tarantino in de jaren negentig faam mee verwierven, dan aan de gemiddelde literaire roman. Vooral Penny en haar wraakzuchtige en gewelddadige amazones zouden zich uitstekend thuisvoelen in Tarantino-films als Kill Bill en Death Proof. Een voorliefde voor de Engelstalige populaire cultuur uit zich ook in Vandecasteeles taalgebruik, dat bezaaid is met anglicismen als ‘wicked ways’ en ‘end of the line’.
Opnieuw en opnieuw en opnieuw verwijst bovendien uitdrukkelijk naar Amerikaanse schrijvers; niet alleen luidt de ondertitel ‘een hard-boiled liefdestragedie’, maar de straten in Neo-Sparta zijn eveneens vernoemd naar controversiële auteurs als Bret Easton Ellis, Chuck Palahniuk en Kurt Vonnegut. Met hen deelt Vandecasteele zijn nietsontziende realisme, evenals een fascinatie met de schaduwzijde van het moderne bestaan. Wellicht nog belangrijker is dat de inwoners van Neo-Sparta, net zoals de personages in Palahniuks Fight Club, hoofdzakelijk worden gedreven door verveling. Zoals Penny zelf optekent:
‘We zijn een diersoort die geen fuck te doen heeft drie vierde van de dag en het zal alleen maar erger worden. We zijn zo bang geworden van het grote niks, van totale nutteloosheid, dat we bereid zijn tot alles om dat te vermijden. Ik ook. Daarom ben ik hier. In deze stad. In deze kamer. Om toch iets mee te maken.’
Het is dit allesoverheersende gevoel van verveling en nutteloosheid dat Penny drijft tot het beginnen van haar burgeroorlog – ‘in plaats van in therapie te gaan’ – en dat later in het boek belichaamd wordt door de Nieuwe Nuttelozen, een beweging waarvan de aanhangers alleen zichzelf aanbidden. Dezelfde verveling drijft komiek Dennis O. tot een sketch die ook na Hans Teeuwen nog de nodige opschudding zou veroorzaken. Hij beschrijft hierin hoe hij een meisje met het syndroom van Down verkracht, ‘zo’n mongooltje waarvan je denkt: wurg dat even, om die ouders een plezier te doen, wurg dat gewoon, wat niet simpel is, want die hebben enorme nekken, kun je evengoed een nijlpaard wurgen.’ De toehoorders vatten deze grap op hun beurt aan om eindelijk al hun opgekropte agressie kwijt te kunnen en Dennis O. op gruwelijke wijze te vermoorden, in een scène die typerend is voor de vaak bijzonder effectieve zwarte humor van het boek.
Het moge duidelijk zijn, Vandecasteeles debuut als romanschrijver is – om er ook maar een anglicisme in te gooien – not for the faint of heart. Voor wie zijn hoop echter durft te laten varen, en tegen flink wat seks, bloed en drugs kan, heeft de Vlaamse theatermaker en cabaretier een bijzonder geslaagde roman afgeleverd. Het dystopische toekomstvisioen van Opnieuw en opnieuw en opnieuw is een zwartgallige en bij vlagen hilarische karikatuur van het moderne leven, een bedwelmende cocktail van geweld, spanning en humor, die smaakt naar meer. Veel meer.
—
Eerder verschenen op Recensieweb
