Moet er niet wat veranderd worden in dit eeuwenoude instituut?
[Recensie] Je kunt wel zeggen dat Gerard Aalders gefascineerd is door het koningshuis. Eerder schreef hij boeken, die de nodige stof deden opwaaien, over onder meer koningin Wilhelmina en prins Bernhard. In Oranje Zwartboek richt Aalders zich op het ontstaan van ons koningshuis, maar vooral naar hoe het mogelijk is dat het vandaag de dag nog steeds bestaat. En eerlijk gezegd stel ik mezelf na het lezen van dit boek dezelfde vraag…
De Oranjedynastie begon bij Willem de Zwijger die, naarmate de jaren verstreken, een steeds edeler status kreeg toegeschreven, al was dat nergens op gebaseerd. Ook zijn opvolgers Willem II en Willem III waren geen mythische helden; desondanks is er in Nederland een bepaalde verering ontstaan ten opzichte van ons koningshuis, met als gevolg dat er over dit instituut geen kwaad woord vermeld mag worden. Dat Aalders zich hier niets van aantrekt, blijkt uit het onthullende en onthutsende onderzoek dat hij voor Oranje Zwartboek gedaan heeft.
De Oranjes danken hun luxueus bestaan en hun vele privileges aan troonopvolging; niet aan bepaalde prestaties of talenten. En daar wringt het, aldus Aalders. Met name de enorme kostenpost die de koninklijke familie is en het feit dat zij amper belasting betaalt (in tegenstelling tot de gemiddelde Nederlander), is in deze tijd bijna niet meer te verantwoorden. Maar Aalders legt nog meer zaken op tafel: geheime onderhandelingen, verborgen transacties, niets ontgaat de kritische blik van de auteur. Dit doet hij gelukkig wel met droge humor. Zo zegt hij over Bernhard: “Bernhard beleed zijn liefde voor de natuur en bijbehorende fauna bij voorkeur met een jachtgeweer.” Ook kan hij cynisch reageren op de soms wel erg jubelende media. Zo schrijft hij over een artikel van de bepaald niet objectieve journalist Tempelman: “Tempelman kwam, zag en kleurde op slag oranje. Hij zag met eigen ogen hoe in de praktijk de samenbindende factor, het cement van de samenleving, aan het werk was.”
Het is, ondanks dat Aalders zorgvuldig onderzoek heeft gedaan naar de geschiedenis van de koningen en koninginnen, wel heel duidelijk welke mening Aalders heeft over het (voortbestaan van het) koningshuis. Aalders weet de aandacht vast te houden, ook omdat de inhoud echt heel interessant is en er feiten worden gepresenteerd die bij voorkeur niet in de openbaarheid zijn gebracht. De nationale en internationale koningshuizen blijven iets sprookjesachtigs houden, instituten waaraan we ons vast blijven houden als een anker, vooral in moeilijke tijden. Maar de schaduwkant van het koningshuis, zoals de enorme kosten en de onschendbaarheid (terwijl er best wel zaken zijn die het daglicht niet mogen zien) geven stof tot nadenken.
De wereld verandert; moet er dan ook niet wat veranderd worden in dit eeuwenoude instituut? Na het lezen van Oranje Zwartboek ontkom je waarschijnlijk niet aan een mening hierover. 4 Sterren voor dit onthullende boek.
—
Eerder verschenen op Perfecte Buren
