"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Oregon

Vrijdag, 13 september, 2019

Geschreven door: Jori Stam
Artikel door: Monique van Gaal

Op schrijfretraite

[Recensie] In Oregon, het romandebuut van Jori Stam (1987), reizen de twee studievrienden Philip en Stijn voor een paar weken af naar een afgelegen houten hut in het winterse bos van Oregon. Om hun verwaarloosde vriendschap nieuw leven in te blazen, maar vooral ook om ieder voor zich aan een boek te werken. Philip is reeds een gerespecteerd schrijver, maar voor Stijn, de ik-persoon in het verhaal, wordt dit zijn debuutroman. Over de vliegtuigkaper D.B. Cooper, die op mysterieuze wijze in deze contreien verdween.

De eenvoudige zinnen en soepele schrijfstijl maken het gemakkelijk om in het verhaal te komen. Iets té gemakkelijk vind ik aanvankelijk. Het verhaal is dun, heeft niet veel om het lijf, zo noteer ik op mijn kladblok. Breedvoerig en uitleggerig. Neem een zin als “Die [de bushalte] bleek te zijn aangegeven door een klein plastic bord op de stoep onder een viaduct, een dikke tweehonderd meter naast de uitgang van de aankomstterminal.” Waarom zoveel detail? Of wanneer zij in de Walmart boodschappen doen, en zij “een lange rij kassa’s, daarachter stellages vol levensmiddelen, kleding en andere spullen” zien. Als Stijn even geld gaat pinnen dan “ratelt de automaat terwijl de transactie wordt verwerkt.” Allemaal overbodige informatie.

De twee vrienden zouden elkaar al jarenlang kennen. Een gegeven waar ik mij met moeite een voorstelling van kan maken. Zij hebben het in het geheel niet gezellig samen, doen er niet eens een poging toe. Sterker nog, ze ergeren zich aan elkaar. Stijn is de controlefreak, heeft enigszins last van smetvrees en paranoia. Philip daarentegen is een rommelpot, een egoïst. Aangekomen in de hut pikt Philip meteen de beste slaapkamer (mét gordijnen) en de comfortabele bureaustoel in. Stijn heeft het nakijken en krijgt “de oude bank met vervelende kuil in het midden” om aan te werken. Het gordijnloze slaapkamerraam van Stijn wordt met kussens en quilts beplakt. Hoezo? Hartje winter, in een dicht bos.. zijn de nachten dan niet lang en donker genoeg?

Het boek is al ver over de helft als er eindelijk gehoor wordt gegeven aan de op de achterflap beloofde twijfels die Stijn krijgt “aan de intenties van zijn reisgenoot.” Philip wil geen openheid geven over zijn boek, maar levert wel de nodige kritiek op Stijns schrijfwerk. Stijn ontdekt bestanden op Philips computer, die gesprekken met Kirsten, de ex van Stijn en een oude vriendin van Philip, zouden bevatten. Gaat dat Liefdesverhaal met een duister randje dan misschien over zijn voorbije relatie, en kreeg hij daarom die uitnodiging van Philip om mee op reis te gaan?

Hereditas Nexus

Het verhaal over hun verblijf in de hut wordt doorspekt met Stijns terugblikken op zijn relatie met Kirsten. Beschamende gebeurtenissen die hij angstvallig voor zich houdt. Gaandeweg voelt het alsof ik hun beider op handen zijnde boeken aan het lezen ben, samengevat in dit ene boek, Oregon. Stijns verhaal over Cooper neigt namelijk steeds meer naar een waargebeurd reisverslag, en Philips roman zou dus vermoedelijk ontspruiten aan de heimelijke ontboezemingen van Kirsten.

Vanaf ongeveer drie vierde van het boek komt er geheel onverwacht enorme vaart in het verhaal. Het wordt spannend, je raakt geboeid, je wilt weten hoe dit afloopt en je kunt het boek niet meer wegleggen. Maar dan? Wat is werkelijkheid en wat niet? Waarom laat Jori Stam zijn levensechte relaas zo onduidelijk en onbevredigend aflopen? Waarom begin ik te vermoeden dat ik wellicht het hele verhaal niet heb begrepen en dat het allemaal niet zo was zoals ik had gedacht?

Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles

Boeken van deze Auteur:

Oregon

Auteur:
Jori Stam
Categorie(ën):
Literatuur

Een volstrekt nutteloos mens

Een volstrekt nutteloos mens

Oregon