Veelomvattend en uitdagend
[Recensie] Het was lang wachten op deze tweede roman van Peter Buwalda na diens debuut Bonita Avenue (2010). Otmars zonen is het eerste deel van wat het driedelige magnum opus van Peter Buwalda moet worden (de delen twee en drie zijn respectievelijk aangekondigd als De jaknikker en Hysterie Siberiana). Aanvankelijk zou Otmars zonen op 25 september 2018 verschijnen, maar dat werd drie weken voor de geplande publicatie uitgesteld. De reden die uitgeverij De Bezige bij daarvoor gaf was de grote complexiteit van de roman en de extra zorgvuldigheid die Buwalda betrachtte bij de afronding daarvan. Dat gaf natuurlijk te denken. Had Peter Buwalda zich misschien vergaloppeerd aan zijn monumentale verhaal van wat in totaal maar liefst 1750 pagina’s zou moeten gaan beslaan?
Peter Buwalda had natuurlijk met zijn vorige roman alvast grote verwachtingen gewekt. Bonita Avenue was zowel een groot commercieel als literair succes. Van het boek werden maar liefst 350.000 exemplaren verkocht en het kreeg een vertaling in meerdere landen. Het won daarnaast de Academica Debutantenprijs, de Selexys debuutprijs, de Tzumprijs en de Anton Wachterprijs voor beste debuutroman.
Bij het lezen valt gelukkig helemaal niets te merken van de eventuele strubbelingen en uitdagingen waarvoor Peter Buwalda ongetwijfeld moet hebben gestaan. Buwalda creëert ogenschijnlijk moeiteloos een indrukwekkend panorama van personages en landschappen, maar hij neemt er dan ook behoorlijk de tijd voor. Otmars zonen pakt wat dat betreft meteen goed uit met 607 pagina’s. Wat meteen opvalt is dat het boek met hoofdstuk 111 begint en vanaf daar terugtelt. Zo weet je als lezer in elk geval hoeveel je nog te wachten staat. Maar wát je te wachten staat is dan nog allerminst duidelijk.
“Wat psychiaters tegen fikse tarieven een Vatersuche noemen, is niet aan de orde; Dolf zoekt niks en hij is ook niks kwijt wanneer in hun flat aan de Geresstraat een man verschijnt tegen wie hij binnen een jaar ‘papa’ zegt, ook al is hij al een jongen van toen.”
Met deze al dan niet profetische woorden opent Peter Buwalda zijn magnum opus. Dolf woont alleen met zijn moeder, maar dat verandert als Otmar in zijn leven en dat van zijn moeder verschijnt. Nadat Otmar en zijn moeder een relatie met elkaar krijgen, verhuizen zij al snel naar Otmars woonadres. Otmar blijkt de vader te zijn van twee muzikaal hoogbegaafde kinderen, het meisje Tosca en de jongen Dolf. Aangezien het te verwarrend is om twee jongens in huis te hebben die Dolf heten, wordt de vaderloze Dolf voortaan Ludwig genoemd. Het is één van de vele spielereitjes die Peter Buwalda zich veroorlooft in Otmars zonen. De muzikale Dolf is namelijk helemaal gefascineerd door Ludwig van Beethoven en lijkt zelfs te denken dat hij diens reïncarnatie is.
Het is slechts één van de vele verhaallijnen waarmee Otmars zonen doorspekt is. Op het Siberische eiland Sakhalin ontmoet een volwassen Ludwig in de huidige tijd een oude jeugdvriendin. Deze Isabelle Orthel is een journaliste, die Johan Tromp – de plaatselijke Shell-CEO – wil confronteren met zijn betrokkenheid bij een fatale kidnap in Nigeria. En laat Ludwig Smit er nu net achter zijn gekomen dat deze Johan Tromp zijn biologische vader is. Ondertussen leren we van de vele flashbacks in het verhaal dat Isabelle gek is op Markies de Sade en in het verleden een SM relatie met Tromp heeft gehad. Zowel Ludwig als Isabelle hebben dus nog een appeltje met deze Johan Tromp te schillen.
Er speelt onder de oppervlakte ontzettend veel in Otmars zonen. Een verstoorde vader-zoon relatie, familiegeheimen, misstanden in Nigeria, allerlei verknipte seksuele machtsrelaties, om er maar een willekeurig aantal te noemen. Alles grijpt op de één of andere manier in elkaar, maar het is misschien beter om er niet te veel over na te denken en je gewoon mee te laten slepen door de virtuoze vertelstijl van Peter Buwalda. Het verhaal wordt afwisselend verteld vanuit het perspectief van Ludwig en Isabelle en op het laatst komt ook nog even Johan Tromp aan het woord. De verschillende perspectiefwisselingen vinden heel subtiel plaats. Voordat je er als lezer erg in hebt zit je alweer in het hoofd van de ander. Het is sowieso opletten geblazen, want er vinden niet alleen vloeiende perspectiefwisselingen plaats, maar het verhaal gaat ook nog eens moeiteloos heen en weer in de tijd. Met de kennis van nu valt goed voor te stellen hoe Peter Buwalda met het verhaal geworsteld moet hebben. Als de publicatiedatum echter niet zou zijn verschoven dan zou dat vermoedelijk veel minder het geval zijn geweest juist omdat alles zo naadloos op elkaar aansluit. “Easy reading is damn hard writing” zoals een negentiende-eeuwse Amerikaanse romanschrijver zo mooi heeft verwoord.
Door de vele flashbacks schept Peter Buwalda voor zichzelf de ruimte om enorm uit te wijden over zijn personages. Hij bouwt letterlijk een hele wereld om hen heen. Aan menig lezer zal deze wijdlopigheid misschien niet besteed zijn. Die groep doet er wellicht beter aan het boek niet op te pakken. Vooral aan het begin van Otmars zonen als we over de jeugd van Dolf/Ludwig lezen strooit Peter Buwalda scheutig met flashbacks waardoor het verhaal in de huidige tijd op Sakhalin nauwelijks op lijkt te schieten. Maar Peter Buwalda bepaalt als een strenge dirigent zijn eigen tempo en laat zich niet opjagen. Het zij hem graag vergeven. Otmars zonen is namelijk hoogstaande literatuur. Meteen vanaf het begin wordt de lezer ondergedompeld in de rijke en eloquente taal en de tomeloze fantasie van Peter Buwalda. Met zijn grootse en meeslepende vertelstijl waant de lezer zich net zo goed moeiteloos op het onherbergzame eiland Sakhalin met zijn barre weersomstandigheden als in het plakkerige en het van het hitte vergeven Nigeria, waar Isabelle en Johan Tromp hun hitsige spelletjes spelen.
Het einde van Otmars zonen is abrupt en stopt midden in een verhaallijn zonder dat er sprake is van enige cliffhanger. Het is net een snelweg die nog niet af is en abrupt eindigt in een braak liggende graanakker. Een echte klassieke trilogie kun je dit dus niet noemen. Otmars zonen is echt een onderdeel uit een roman dat alleen vanwege zijn omvang noodzakelijkerwijs in drie delen moest worden uitgebracht. Het is mede daarom moeilijk om een definitief eindoordeel te geven over Otmars zonen. In die zin is het dan ook jammer dat die delen niet sneller achter elkaar worden uitgebracht. Hopelijk vindt Peter Buwalda dan ook geen korenwolf op zijn weg in de graanakker. Herlezing van Otmars zonen zal vermoedelijk sowieso noodzakelijk zijn, al is dat laatste – als de twee volgende delen net zo goed zijn als het eerste – beslist geen straf. De sterren worden ondertussen bewaard totdat alle drie de delen zijn verschenen.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
