"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Over de regenboog

Maandag, 25 februari, 2019

Geschreven door: Onbekend
Artikel door: Frans Snik

Veel moois onder de zon

[Recensie] Dit boekje komt voort uit pure nieuwsgierigheid en een grote liefde voor mooie hemel- en veldverschijnselen. Alleen daarom al is het een aanrader en totaal in de geest van Minnaerts eerste deel van De Natuurkunde van ’t Vrije Veld, dat licht en kleur behandelt. Auteur Janneke Schenk combineert in Over de regenboog haar wetenschappelijke achtergrond en haar werk als grafisch vormgeefster om haar duik in de fysica van regenbo­gen, halo’s en andere lichtverschijnselen van woord en beeld te voorzien.

Het is volgens de omslagtekst haar niet geringe ambitie om deze verschijnselen “voor iedereen verklaard” te krijgen. Het is daarom opvallend dat Schenk in veel gevallen eerst behoorlijk diep op de natuurkunde ingaat, alvorens de lezer mee te nemen in de alledaagse waarnemingen. Dus eerst de wet van Snellius en dan pas de regenbogen, en eerst interferentie en dan pas de fenomenologie van overtallige bogen en diffractiehalo’s. Dat alles wel zonder formules, conform het adagium van populair-wetenschappelijke boeken. Maar het knappe is dat zelfs uw recensent die formules dit keer echt geen moment mist, want de fantastische illustraties leggen alles mooi en correct uit! En stap voor stap wordt zo het soms behoorlijk complexe verhaal opgebouwd. Vorm en inhoud zijn hier letterlijk in evenwicht met een illustratie op vrijwel elke linkerpagina en de bijbehorende tekst op de rechter.

Het is duidelijk dat voor de inhoud gre­tig gebruik is gemaakt van bestaand materiaal op internet en in standaard­werken (waaronder uiteraard ’t Vrije Veld). Inderdaad bronnen die iedereen op deze zoektocht naar begrip van dit soort verschijnselen zou raadplegen. Inzichten uit modern onderzoek, bijvoorbeeld over regenbogen van hogere ordes, komen derhalve niet aan bod. Ook polarisatie-effecten (toegegeven: een persoonlijke hobby) komen niet in beeld, terwijl die zeer goed door iedereen met een Polaroidzonnebril waargenomen kunnen worden. Dat zou ook de veelvoorkomende misvatting dat het licht van regenbogen een totale interne reflectie ondergaat in de regendruppeltjes, makkelijk onderuit kunnen halen.

Dat roept natuurlijk wel de vraag op in hoeverre dit boek iets toevoegt aan een half uurtje googelen. Allicht, alles staat in kraakhelder Nederlands opgeschreven. Maar wat mij betreft zijn het vooral de compacte, schitterende vormgeving en specifiek de formidabele illustraties die Over de regenboog zeer de moeite waard maken. Ik vermoed dat iedere natuurkundedocent en we­tenschapscommunicator ter wereld dit materiaal graag zou gebruiken. Deze illustraties zijn wel enigszins gevangen in het statische medium van een boek. Het is een zorgwekkende vaststelling, maar ik had her en der erg de neiging om met mijn wijsvinger op de plaatjes te klikken om ze als een animatie in beweging te zetten. Het is dus mijn nederige suggestie (en verzoek) om een speciale editie op internet uit te brengen waarin de visualisaties in­teractief aangeboden worden. Dan wordt het echt ‘Minnaert 2.0’ en wordt de grote, algemene doelgroep volgens mij nog beter bediend.

Boekenkrant

Er is hier dus qua inhoud niet echt iets nieuws onder de zon. Maar wel veel schitterends onder, boven, naast en rondom de zon.

Eerder verschenen in het Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde