Onderzoek door leerlingen
[Recensie] Kinderen zijn van nature nieuwsgierig, zegt hoogleraar Juliette Walma van der Molen. Iets doen met dat gegeven is de crux van het boek Participatie in het onderwijs, onderzoek met en door leerlingen (2014) van Petra Ponte.
Aanleiding voor het boek vormen de ervaringen met het LAMO-onderzoeksnetwerk (Leerlingen Als Mede-Onderzoekers) dat Ponte tussen 2008 en 2012 leidde vanuit de Hogeschool Utrecht. Tien teams van gemiddeld vijf basisschoolleerlingen (die hun klas vertegenwoordigden), hun leraar en een educatiemedewerker van een museum of bibliotheek onderzochten hoe leerlingen het beste buiten school kunnen leren. Het boek werd uitgebreid met een leerlingenonderzoek in Australië.
Het is pittige lectuur, maar voor wie echt aan de slag wil, is er genoeg te vinden over de kansen en valkuilen van dit soort projecten. Wel eens nagedacht over de rol van de regisseur bijvoorbeeld? Ga je zelf als leraar leidinggeven aan een groepje leerlingen of laat je dat een buitenstaander doen zodat je sámen met je leerlingen kunt leren? Of laat je de leerlingen zelf de regie voeren?
En welke methoden voor dataverzameling moeten er komen? En hoe worden de onderzoeksresultaten gepresenteerd?
Wat opvalt is dat men in Australië wat verder lijkt met onderzoek door leerlingen. Waar we in Nederland vooral focussen op het in beweging krijgen van kinderen voor onderzoek, is het in Australië al gebruikelijk om bijvoorbeeld informatieflyers te maken voor leerlingen die als respondent bij een onderzoek betrokken zijn. Leerlingen moeten er steeds op gewezen worden dat ze bijvoorbeeld mogen weigeren om mee te werken als het gaat om persoonlijke vragen.
Dichter bij de school ligt het boek Onderwijs en onderzoek van eigen makelij, onderzoek met en door leraren (2012) van dezelfde auteur. Het is droog vormgegeven, net als Participatie in het onderwijs, maar ook hier is er voor de lezer veel te halen. Ponte behandelt veel aspecten van ‘actieonderzoek’, dat gericht is op het begrijpen en verbeteren van het eigen professioneel handelen van de leraar. Het gaat dan om concrete vragen als: hoe kan ik zelfstandig leren van leerlingen en zelfverantwoordelijkheid stimuleren? Of hoe kan ik voorkomen dat er op school gepest wordt?
Ook in dit boek zit een internationale component. Ponte werkte veel samen met de universiteit van Cambridge en met lerarenopleidingen in Engeland, de Verenigde Staten en Rusland. Mede deze brede blik maakt het boek inspirerend. Ponte geeft nuttige tips (hulpmiddelen bij het schrijven van het verslag bijvoorbeeld) en het boek bevat handige overzichtskaarten met onder meer een voorgestructureerd logboek en beoordelingscriteria.
Aan de slag dus.
—
Eerder verschenen op Didactief
