De opzienbarende bekeringsreis van koningin Christina
De schrijver
[Recensie] Socioloog en journalist Frans Godfroy (1948) schreef eerder over de studentenopstand van 1969 aan de toenmalige Katholieke Hogeschool in Tilburg. Daarnaast reconstrueerde en liep hij de route waarlangs Hugo de Groot in 1621 vanuit Loevestein naar Antwerpen ontsnapte, net als het ‘Marikenpad’, de weg die mirakelspelheldin Mariken van Nieumeghen rond 1500 naar Antwerpen zou kunnen hebben afgelegd.
De thematiek
En nu dan de levensreis van de Zweedse koningin Christina (1626-1689). Nou, dat was me een portret. Ze erfde al op haar zesde de troon van haar vader Gustav II Adolf, de grote gesneuvelde protestantse held van de Dertigjarige Oorlog. Ze was intelligent, leergierig en ambitieus: haalde grote geleerden als voornoemde Hugo de Groot, Vossius en Descartes naar haar hof, liet heel Europa afstropen, plunderen zelfs, op kostbare kunst- en boekencollecties en liet zich in 1650 met ongekend veel praal tot koningin kronen. Waarna ze een jaar later heel Zweden de gordijnen in joeg door te verklaren dat ze niet van zins was met wie dan ook te trouwen en kinderen te krijgen en de troon daarom afstond aan haar neef en eerder beoogde echtgenoot, Karl Gustav. En vervolgens met de belofte van een vorstelijk jaarinkomen in mannenkleren een grote reis door Europa ging maken, lekker te paard, met de jongens mee.
Maar wat slechts een enkele jezuïet wist, was dat Christina, het voormalige hoofd van de lutherse Zweedse kerk, besloten had zich te bekeren tot het in Zweden verboden katholicisme en zich in Rome publiekelijk aan het gezag van de paus te onderwerpen. Wat een gigantische triomf voor de contrareformatie beloofde te worden, aangenomen dat ze inderdaad ongehinderd Italië zou bereiken. En zo volgt Godfroy Christina op de voet op haar reis naar Rome, die al met al twee jaar zou duren. Er waren (politieke) omwegen, schulden, gezondheidsproblemen, pestuitbraken, spionnen. Ze meende onderweg wel even vrede te kunnen stichten tussen Frankrijk en Spanje. En al reisde ze officieel incognito: vanaf Antwerpen werd ze overal binnengehaald als een koningin, met steeds meer saluutschoten, vuurwerk, banketten en geschenken, dus dat schoot evenmin op.
Maar ook eenmaal in Rome had ze weer andere zorgen. Want zou Zweden de geldkraan dichtdraaien als daar bekend werd dat ze naar de papen was overgelopen? Of Spanje en Rome dan zo goed wilden zijn om haar koninklijke levensstijl te financieren? Of dat ze anders wel koningin van Napels wilde worden? En dat het natuurlijk pure laster was dat ze erbij was toen er een hoge hoveling werd vermoord of iets had met kardinaal Azzolino, de enige in heel Rome die twee jaar later de buik nog niet vol had van haar grillen en wilde plannen?
Opvallendste stelling
Een rechtzettertje: het wijdverbreide verhaal dat Christina het ooit in Utrecht in een theologisch debat roemloos heeft afgelegd tegen de scherpe geest van de calvinistische Anna Maria van Schurman, is volgens Godfroy een verzinsel.
Leukste zin
“Op www.viachristina.nl treft men de gehele route in hedendaagse kaarten en downloadbare gps-data aan. Zo kan iedereen die ervoor voelt ook in onze tijd in haar voetsporen van Stockholm naar Rome reizen, desgewenst in etappes. Bekering noch troonsafstand zijn vereist.”
Redenen om dit boek niet te lezen
Wie (als niet-katholiek) wil begrijpen waarom Christina zich nou precies bekeerd heeft, wordt niet veel wijzer: daar valt, ook tot Godfroys spijt, weinig meer over te zeggen dan dat ze het katholicisme van alle godsdiensten het ‘minst onredelijk’ vond. Ook zal niet iedereen evenveel plezier beleven aan alle lokale details over waar Christina wanneer overnachtte, wat ze er te eten kreeg en hoe ze te bedde ging.
Redenen om dit boek wel te lezen
Theologisch valt er misschien weinig te beleven aan dit boek, religieus-historisch des te meer. De politiek-religieuze verhoudingen in de tweede helft van het zeventiende-eeuwse Europa, het onstuimige leven van een uitzonderlijk eigengereide koningin: Godfroy heeft er een degelijk, leesbaar en bij vlagen heel spannend verhaal van gemaakt – de makers van The Game of Thrones zouden er wel weg mee weten.
—
Eerder verschenen in Trouw en op Marijke Laurense
