Met het zondige brein op de sofa
[Recensie] Pootje lichten, graaien in de bonuspot, erfenisruzies en overspel. Waarom is het zo moeilijk niet te zondigen? Neerlands bekendste neuropsychologe Margriet Sitskoorn schreef een boek over hebzucht, trots, lust, afgunst, woede, vraatzucht en luiheid. Over hoe ons brein ons steeds weer dirigeert in de richting van die zeven zonden.
We kunnen het niet helpen, blijkt. Oeroude lichamelijke en sociale behoeften schreeuwen om bevrediging, òf via het beloningscentrum in ons brein, òf via het pijnnetwerk. En soms roepen ze harder dan de wijze, regulerende prefrontale hersenschors achter ons voorhoofd.
Welke hersengebieden ons zondige gedrag sturen, illustreert Sitskoorn met een parade van groteske figuren. Om te beginnen Phineas Gage, de welopgevoede spoorwegwerker die veranderde in een asociale beer toen een ijzeren staaf zijn voorhoofd doorboord had. Een kerel met een zenuwziekte, die geen vrouwenborsten kan zien zonder ze aan te moeten raken. En een vrouw van 140 kilo met een hersenafwijking, die zich in bochten wringt om de sleutel van de voorraadkast te stelen.
Op een handige uitklapbare kaart achterin het boek is snel op te zoeken waar die hedonistische nucleus caudatus zit, of die akelig verstandige orbitofrontale hersenschors. Soms kan ons gedrag of de omgeving die zondige hersenen bijsturen. Maar vaak levert dat weer sociale dilemma’s op. Willen we een apparaatje dat onbewust lust bij iemand kan opwekken? Of een spray die ervoor zorgt dat iemand al zijn geld weggeeft? Bewust werken aan de eigen zonden is een betere optie. Overeters zouden hun brein kunnen laten wennen aan andere leefroutines, die op niet-dikmakende manieren het beloningscentrum activeren.
Het boek spoort aan tot zelfonderzoek. De lezer mag lijstjes invullen met zijn persoonlijke zonde-top-zeven. Aan welke zonde beleeft hij het meeste plezier? En welke heeft de meeste negatieve gevolgen? Zo leert hij of zijn genotsnetwerk vooral schreeuwt om seks, spullen of macht, en of zijn pijncircuit vooral aanslaat op de status of de mening van anderen. En of zijn rationele voorhoofdsschors misschien nog wat harder moet werken.
—
Eerder verschenen in NRC Handelsblad
