"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Paus Franciscus. De conservatieve revolutionair

Zondag, 12 maart, 2023

Geschreven door: Emmanuel van Lierde
Artikel door: Marnix Verplancke

Is Franciscus écht een revolutionair of betreft het misleidende beeldvorming?

Wie is paus Franciscus nu werkelijk? Een hervormer of een conservatief? Of allebei tegelijkertijd? Na een decennium kerkleiderschap maakt Emmanuel Van Lierde de balans op.

[Recensie] De knuffelpaus wordt hij wel eens genoemd, omdat hij tijdens zijn ronde op het Sint-Pietersplein zoveel mensen omhelst, en omdat hij aan de rand van dat plein voor de daklozen van Rome douches, slaapplaatsen en verse kleren liet voorzien. In vergelijking met de intellectuele en zich boven zijn kudde verheven wanende Benedictus XVI is Franciscus een heel andere kerkleider, iemand “met de gemoedelijkheid van een dorpspastoor en de hartelijkheid van een familieman,” aldus Emmanuel Van Lierde in Paus Franciscus, De conservatieve revolutionair, het boek waarin hij een balans opmaakt na tien jaar pausschap. Want inderdaad, op 13 maart zal het een decennium geleden zijn dat er witte rook uit de schoorsteen van de Sixtijnse Kapel kringelde.

Oprechtheid
Franciscus is op drie vlakken een primeur. Hij is de eerste Zuid-Amerikaanse paus, de eerste Jezuïet en de eerste kerkleider die de naam van Franciscus van Assisi adopteerde, de heilige die bekendstaat om zijn dienstbaarheid, armoede en bereidheid tot dialoog met andersdenkenden. Zo’n naam kies je natuurlijk niet toevallig. Dat Franciscus niet in de pauselijke vertrekken woont, maar in de Casa Santa Marta en dat hij soms doodgemoedereerd een ijsjeszaak binnenstapt voor een hoorntje pistache en chocolade zegt veel over de man. Diepgravende vragen over de geloofsleer laat hij liever aan anderen. Het Christendom is voor hem geen duister verhaal, maar wel een lichte ervaring. De kerk moet niet meer dicteren, ze moet luisteren, via de bisschoppen en de priesters verder naar de basis, naar wat de gelovigen denken.

Van Lierde, twintig jaar medewerker van Tertio, waarvan vijf jaar als hoofdredacteur, weet waarover hij schrijft. Uiteindelijk, meent hij, is Franciscus op sociaal vlak progressief, maar op ethisch vlak conservatief. Hij komt op voor migranten en tegen ongelijkheid, maar over voorbehoedsmiddelen blijft hij op de vlakte, en wat het priesterschap voor vrouwen betreft is hij van mening dat dit voor eeuwig uitgesloten is.

Boekenkrant

Is Franciscus dan echt wel de hervormer waarvoor hij zich graag uitgeeft, kun je je daarbij afvragen, of slaagt hij er gewoon in zich beter te verkopen? Voor Van Lierde staat de oprechtheid van de paus buiten kijf, maar beseft hij hoe star het instituut kerk is. Dat ga je niet met de botte bijl te lijf. Nee, daarvoor moet je vederlicht als een bokser rond je tegenstander kunnen dansen, nu eens een stapje vooruit zetten en dan weer eentje achteruit, zigzaggend tussen zijn uithalen. Of zoals de Duits-Italiaanse Vaticaankenner Marco Politi het ooit zei: “Hij heeft die chaos en verwarring nodig om zijn plannen uit te kunnen voeren. Hij is tenslotte een Jezuïet.”

Eerder verschenen in Knack