Geneeskunde door de eeuwen heen
[Recensie] De cholera waarde rond in de 19de eeuw. Ze werd veroorzaakt door een bacterie uit India, verspreidde zich over Europa en maakte talloze doden onder de arbeidersbevolking in de geïndustrialiseerde steden. In Pest en Cholera heet ze daarom een ‘industriële moordenaar’, en er kon pas iets aan gedaan worden nadat Robert Koch het verband tussen cholera en rioolwater had ontdekt. Jonathan Moore vertelt over nog veel meer kwalen en ziekten: hoe ze ontstonden, met welke vaak draconische middelen ze werden bestreden en wie een remedie vond die wél effectief was. Er waren natuurlijk ook operaties mogelijk: Moore beschrijft bijvoorbeeld het aderlaten en vergelijkt dat met het slikken van aspirine van nu. Voor jicht, in de 4de eeuw v. Chr. voor het eerst beschreven door Hippocrates, gold in de 16de eeuw gebraden gans gevuld met fijngehakte wilgenkatjes, reuzel en wierook als hét geneesmiddel. Moore besteedt aandacht aan tropische ziekten, scheurbuik, tuberculose (die in de 19de eeuw in de westerse wereld jaarlijks ongeveer 1% van de bevolking velde) en natuurlijk de geslachtsziekten. Die werden pas tot staan gebracht dankzij het rubberen condoom (1855), nadat vanaf de oudheid was geëxperimenteerd met voorbehoedsmiddelen.
Boeiend is het verhaal van de tyfus die huishield in grote legers op verre veldtochten, zoals dat van Napoleon. Volgens Moore moest hij hierdoor in 1812 zijn veldtocht in Rusland afbreken; van zijn half miljoen man grote leger waarmee hij in 1813 de Slag bij Leipzig verloor, stierven ruim 200.000 soldaten eraan. Moore beschrijft ook geestesziekten die werden bestreden met straffen en folteren. Verrassend en interessant zijn de vele kaderteksten, die uitleggen hoe hygiënisch neanderthalers waren, maar ook wat het grote belang was van het wetenschappelijk werk van Louis Pasteur en Joseph Lister. Het boek is schitterend, spannend en informatief geïllustreerd, en heeft een index op personen, ziektes en remedies. Een in alle opzichten meeslepende en geslaagde medische geschiedschrijving voor de bovengemiddeld geïnteresseerde leek.
—
Eerder verschenen in Geschiedenis Magazine
