Een Biografie
[Recensie] Peter de Grote (1672-1725) was de tsaar met visie, die Rusland met de stichting van St. Petersburg letterlijk en figuurlijk een venster op Europa gaf. Hij wilde een vrije vaart over de Oostzee en een vruchtbaar contact met Europese landen, en besefte dat daarvoor een goede vloot en kennis van het westen onmisbaar waren. Hij had bovendien technische, stedenbouwkundige en wetenschappelijke belangstelling. Daarom bezocht hij in de late jaren 1690 Europese steden, waaronder Amsterdam, om te leren hoe hij een vloot kon opbouwen en een moderne havenstad moest laten aanleggen. Daarvoor had hij mensen van elders nodig. Hij besefte dat zijn plannen alleen konden slagen als hij hun de vrijheid gaf om de eigen godsdienst uit te oefenen.
De in 2019 overleden Amerikaanse historicus Robert Massie heeft deze belangrijke verlichte kant van de tsaar, maar ook de wreedheid waarmee hij dwarsliggers uit de weg ruimde, beschreven in deze meeslepende biografie; deze is nu vertaald maar hij kreeg er in 1981 al de Pulitzer Prijs voor. Massie besteedt aandacht aan Peters verblijf in de Nederlandse Republiek, waar hij schepen leerde bouwen en contact legde met medische geleerden. Van anatoom Frederick Ruysch en apotheker Albert Seba kocht hij collecties die hij in Rusland toonde in een museum (nu de Kunstkamera). Massie trekt de Nederlandse draden echter nauwelijks door. Zo noemt hij de Nederlands-Noorse admiraal Cruys wel Peters rechterhand bij de vlootbouw, maar vertelt niet dat in diens huis in Petersburg-in-aanbouw de eerste buitenlandse kerkdienst voor protestanten was of dat in zijn tuin op het Admiraliteitseiland, nu de Kleine Hermitage, de eerste protestantse kerk stond. En zo is er meer. En dan is er de slordige indexering. De collecties van Ruysch en Seba krijgen de aandacht die ze verdienen, maar Seba komt in de index niet voor en Ruysch alleen voor het hoofdstuk over Peters verblijf in Amsterdam. Massie beschrijft de contacten tussen Peter en koning-stadhouder Willem III, maar ook die passages ontbreken soms in de index. En ten slotte: wat ontzettend jammer dat elke illustratie ontbreekt, van hoofdpersonen én stad. Terwijl Massie niet voor niets de term ‘Venetië van het Noorden’ gebruikt.
—
Eerder verschenen in Geschiedenis Magazine
