Een meesterlijke roman
[Recensie] Vandaag hebben we een echt Pierre Jarawan dagje bij Perfecte Buren. Pierre Jarawan werd geboren in Amman, Jordanië, zijn vader is Libanees en zijn moeder Duits. Toen hij drie jaar was, vluchtte hij samen met zijn ouders naar Duitsland, weg van de Libanese burgeroorlog. Sinds 2009 heeft hij meerdere prijzen gewonnen in poetry-slams. Wij kennen de auteur van de prachtige roman De zoon van de verhalenverteller. Hierin wordt het krachtige verhaal verteld van Samir die op zoek ging naar zijn vader in Libanon. Nu is Pierre eindelijk terug met Lied voor de vermisten, een nieuwe roman waarbij hij ons, hoe kan het ook anders, terug meeneemt naar Beiroet. Silke en Roelant lazen het boek, dus starten we deze Pierre Jarawan Day met de duo-recensie die zij maakten.
Roelant: Wanneer boeken zich afspelen op een plek of in een tijd die mij niet zo bekend is, kan dat een verhaal een grote meerwaarde geven. Pierre Jarawans boeken doen dat. Zijn nieuwste boek speelt zich (opnieuw) af in Libanon, een land waar ik niet veel vanaf weet. Na dertien jaar oorlog keert de destijds als baby gevluchte Amin terug naar Libanon. Hij sluit er vriendschap met zijn schoolkameraad Jafar, die zijn hele leven daar heeft doorgebracht en dus ook de burgeroorlog heeft meegemaakt. De scènes tussen de twee jongens zijn de sterkste in het boek. Prachtig hoe Jarawan het gescharrel beschrijft van straatjochies die aan geld proberen te komen om naar het circus te kunnen kijken. Tekenend ook voor het leven met de dag: niet verder kijken naar de toekomst, maar zien te overleven. Hierin passend is ook dat er nergens iets over een verdere studie of over werk genoemd wordt in het boek. Hoe Amin aan geld komt, wordt tegen het eind pas duidelijk.
Silke: Deze keer staat Amin centraal. In 1983 ging hij samen met zijn grootmoeder vanuit Libanon naar Duitsland om aan het geweld van de burgeroorlog te ontsnappen. Wanneer hij in 1994, als tiener, terugkeerde was hij de vreemde eend in de bijt, al zijn leeftijdsgenootjes hadden de burgeroorlog meegemaakt en hij wist niet wat het betekende of voelde om opgegroeid te zijn in een land die telkens met geweld afgebroken wordt om daarna weer heropgebouwd te worden. Hij had maar weinig vrienden, alleen Jafar, die zelf ook een vreemde eend bleek te zijn.
Roelant: Moeilijk te verteren is de plotselinge verwijdering tussen Amin en zijn oma. Zij had altijd alles voor hem gedaan, hem opgevoed en beschermd. Als lezer had ik moeite om die plotselinge breuk te begrijpen. Aan het einde wordt er het een en ander opgehelderd, maar geheel bevredigend is dat voor mij niet.
Silke: De oma van Amin begon zich vreemd te gedragen en Amin ging op zoek naar antwoorden. Nu zoveel jaren later, tijdens de periode waarin de Arabisch Lente overal in het Midden-Oosten broeit, blikt hij terug op zijn jeugd en vertelt hij de verhalen over zijn verdwenen geliefden: Jafar, zijn grootmoeder, Abbas, zijn ouders, … .
Roelant: Amin kijkt terug op zijn leven terwijl hij ergens in de dertig is. Dan krijgt hij het bericht dat zijn oma overleden is.
Silke: Ik zou deze recensie zeer kort kunnen houden, met één zin kan je het geheel samenvatten en beoordelen: Pierre Jarawan is gewoonweg een meesterverteller! Anderzijds is het ook zeker de moeite om er dieper op in te gaan. Pierre is het poetry-slam talent van dit moment en hij won reeds verscheidene poetry-prijzen. Lied voor de vermisten is dan ook geschreven in Pierre’s typerende beeldende- poëtische stijl.
Roelant: Jarawans stijl is fragmentarisch. Hij springt van de hak op de tak, van de ene herinnering naar de andere. Langzaam ontrafel je als lezer hoe het verhaal in elkaar steekt. Niet alles wordt onthuld, er blijven diverse vragen open staan. Alsof Jarawan de parallel naar het echte leven heeft willen doortrekken: op het moment dat dingen gebeuren overzien we de zaken niet. Pas later komt er enige duidelijkheid.
Silke: Net als in De zoon van de verhalenverteller speelt het verhaal zich grotendeels af in Libanon. Andere thema’s die centraal staan zijn hoe je je als immigrant uiteindelijk nergens meer thuis voelt, niet in je geboorteland en niet in het land waar je naar toe emigreert, hoe het voelt als kind op te groeien in een land waar er steeds onrusten zijn (hij vergelijkt het met een camera obscura) en je nooit vrede gekend hebt.
“Maak je geen zorgen, het was de camera obscura”, zei Jafar, om me duidelijk te maken wat er ergens in hem verborgen zat: een donkere kamer waarin een deel van de wereld op zijn kop staat.”
Amin is de protagonist en alles wordt vanuit zijn perspectief verteld. Hij zal verhalen vertellen over zijn grootmoeder bij wie hij opgroeide, zijn moeder die verongelukte toen hij nog jong was en zijn beste vriend Jafar die plots verdween. We leren alle personages kennen, maar enkel vanuit Amin’s standpunt en dit doorheen de jaren. Als tiener keek hij op een totaal andere manier naar zijn grootmoeder, Abbas en Jafar. Uiteindelijk zal blijken dat niet iedereen is wie hij dacht dat ze waren.
Het is fascinerend hoe de auteur Amin’s kijk op de wereld in beeld brengt als tiener en later als volwassene. De grote afwezige in dit alles is echter Amin’s vader, ik kan mij maar moeilijk voorstellen dat een jongen van zijn leeftijd die het niet makkelijk heeft zich terug te integreren in zijn moederland, zijn vader niet zou missen.
In de proloog zal Amin aanhalen dat hij niet weet waar te beginnen met zijn verhaal omdat hij zelf niet goed weet waar alles uiteindelijk begonnen is. Zo wordt onmiddellijk de toon voor de rest van het boek gelegd. Lied voor de vermisten is geen makkelijke roman om lekker relaxt in de zetel te lezen, je dient er je aandacht bij te houden want de auteur springt van het ene jaar naar het andere, zo zit je het ene ogenblik in 1966, dan weer 1978, of 2006 en later zit je dan in 1982 of 2011. Er is niet altijd een tijdsaanduiding en het wordt ook niet chronologisch verteld. Hierdoor kan je je soms moeilijk oriënteren in het verhaal. Maar eenmaal je wat gevorderd bent in het verhaal en je de schrijfstijl wat gewoon bent, merk je pas op welke geniale manier Pierre hier zijn verhaal brengt. Dit is literatuur met een hoofdletter L.
Naast de sublieme schrijfstijl is het boek inhoudelijk zeer realistisch. De auteur weet waarover hij schrijft, tot het kleinste detail kloppend. Wie reeds in Libanon was, zal veel herkennen en door de beeldende schrijfstijl voelt het aan alsof je echt door de straten rondom de Green Line ronddwaalt. Maar niet alleen de personages, Libanon en de politieke situatie van Libanon worden uitgespit, ook andere onderwerpen worden gedetailleerd weergegeven, zo was ik verrast over de kennis van de auteur over de Marvel strips.
“Het was een verhaal over mensen die door de maatschappij uitgesloten, gehaat en verjaagd werden, alleen maar omdat ze anders zijn en die desondanks weigerden het geloof in het vreedzaam samenleven van alle mensen op te geven”.
Het boek bestaat uit drie grote delen, opgedeeld in verschillende kortere hoofdstukken. De drie delen worden net als in een lied strofe genoemd wat een verwijzing naar de titel is. In de Duitse, originele versie van het boek staat aan het begin van elke strofe een citaat, jammer genoeg wordt deze in de Nederlandstalige versie niet meegegeven. Anderzijds heeft de vertaler van het boek wel uitstekend werk geleverd, specifieke Duitse en Arabische termen werden niet zomaar vertaald, het woord bleef in het Arabisch of Duits staan met voldoende uitleg erbij, op deze manier werd de oorspronkelijke betekenis van het woord behouden en ging er niets inhoudelijks verloren. Voor bepaalde termen en woorden bestaan nu eenmaal geen correcte Nederlands tegenhanger.
Roelant: Jarawan heeft een boeiend boek geschreven waarin hij het verhalen vertellen een nieuwe impuls heeft willen geven. Zijn fragmentarische stijl komt soms wat rommelig over zodat ik qua waardering blijf steken op 3,5 ster.
Silke: Lied voor de vermisten is een meesterlijke roman en behoort tot de categorie literatuur om u te tegen te zeggen! 4.5 ster
Roelant: Als ik mijn score middel met de 4,5 ster van Silke, komt de waardering van Perfecte Buren uit op precies 4 sterren.
—
Eerder verschenen op Perfecte Buren
