Ik kom terug: onuitwisbare jeugdherinneringen.
“Ze heeft er nooit zo over nagedacht, maar hij is de helft van hun vader en de helft van hun moeder. Zij is dat ook. Bij elkaar opgeteld zijn ze wat ze zijn verloren. Ze hebben meer gemeen dan hun kindertijd. In hun beide lichamen fladdert een paniekerige duif rond. Ze zijn het noorden kwijt omdat hun vader de vinger ontbreekt om hun de weg te wijzen. En elke gedachte die ze hebben vertoont kringels aan de oppervlakte omdat hun moeder erin rond spartelt.”
[Recensie] Deze passage op de allerlaatste bladzijde van Pluto geeft aan wat je op de vorige 299 bladzijden als aandachtig lezer mag verwachten van de schrijfstijl, het woordgebruik en de zinsconstructies van deze eigenzinnige, maar virtuoze Vlaamse, Brugse auteur, Lara Taveirne (°1983). Haar debuut was meteen een schot in de roos. Met De kinderen van Calais (2014) won zij de debuutprijs van de stad Antwerpen en een nominatie voor de Bronzen Uil. Hotel zonder sterren (2015) en Kerkhofblommenstraat (2018) gingen Pluto (2021) vooraf.
Lara Taveirne creëert in haar nieuwe roman Pluto een, op zijn zachtst gezegd, vrij ongewone gezinssamenstelling. Met de regelmaat van een klok weet de moeder, Marie-Josepha, mannen onder haar rode bedsprei te strikken. In het verleden resulteerde deze levenswijze in vier dochters: Jane, Frederike, Eliza en Antonia. Dochters van drie verschillende vaders. Van enige mannelijke aanwezigheid binnen het gezin (doet denken aan Flodderachtige toestanden) is er echter geen sprake. De zussen Jane en Frederike gaan regelmatig op bezoek bij hun vader aan zee terwijl Eliza vaak een namiddag spendeert met haar vader in een nabij gelegen park. Antonia, een van de hoofdpersonages, ziet dit alles met enige jaloezie en hartenpijn aan: zij blijft als enige verstoken van enige vaderlijke aandacht. Is haar vader sinds lange tijd overleden of leeft die ergens ver weg van zijn dochter?
“Gesteld dat mijn vader overleden was, dan had mijn moeder gelogen, want ‘dood’ en ‘weg’ zijn geen synoniemen. ‘Dood’ is de overtreffende trap van ‘weg’.
Toch, ondanks het gemis van haar vader, kijkt Antonia tevreden terug op haar kindertijd en jeugd. Hilarische logeerpartijtjes bij haar vriendinnetjes drukken haar met de neus op de feiten: zij ontdekt er levensstijlen en gewoontes die binnen haar eigen wereldje nogal vreemd overkomen. Ook in de zorg voor haar moeder, samen met haar drie zussen, vindt zij voldoening, al komt zij tot het besef dat hun gezinnetje niet voldoet aan de maatschappelijke normen.
De zomer van 1987 is een mijlpaal in het leven van Antonia. Het decor is een impulsief aangekocht aftands dijkhuis waar Marie-Josepha, samen met haar dochters, de zomermaanden doorbrengt.
“Pluto was de naam die we gaven aan het dijkhuisje dat mijn moeder in een opwelling kocht in het voorjaar van 1987. De naam sloeg niet alleen op het huis, maar op de hele streek eromheen, het lamgeslagen platteland op meer dan een halfuur rijden van de stad. Pluto was het land achter de kromming in het kanaal. De plek waar muggenzwermen boven de sloten zweefden.”
Zij genieten er allemaal van het vrije, ongebonden buitenleven, genietend van de natuur, met een minimum aan comfort. Een periode zonder zorgen die een blijvende indruk nalaat op Antonia: ze beleeft er de gelukkigste tijd van haar leven.
Vele jaren later, samen met haar kinderen Loekie en Rowan, keert Antonia terug naar Pluto. Op zoek naar herinneringen aan die zomer van 1987?
“Behalve de kachel ben ik nog niks tegengekomen wat ik herken. De sporen van mijn lievelingszomer zijn gewist, overschreven door relicten van latere bewoners. Een archeoloog zou de verschillende lagen vakkundig van elkaar kunnen onderscheiden.”
Het boek is het verhaal van Antonia (de geschiedenis herhaalt zich: zij is ook een alleenstaande moeder) dat aan de hand van haar geschreven levensverhaal, wordt verteld door haar dochter Loekie. (raamvertelling).
“Er is iets wat haar afschrikt aan dat voddige schrift, en dat is niet alleen het feit dat zij er in voorkomt. Het heeft er mee te maken dat de woorden erin door haar moeders handen zijn gegaan, zonder tussenkomst van een schrijfmachine. Dat is erg dichtbij voor iemand die intussen heel vertrouwd is met veraf.”
De auteur benadrukt, ondanks de moeilijke situaties waarin de personages terecht komen een zeer belangrijk thema: de kracht van vrouwen om zich in uitzichtloze situaties te handhaven. Toch zijn de thema’s dood en verlies, eenzaamheid en depressies nooit ver weg: als een schaduw zijn zij onlosmakelijk verbonden aan de levenservaringen en de lotsbestemming van Antonia. Dat ontdekt Loekie in de geschriften van haar moeder evenals het feit dat zij samen met haar broer Rowan ook een verbindingsdraadje met Pluto heeft.
Voor de lezer van Pluto een goede raad. Blijf aandachtig voor de perspectiefwisselingen tussen Antonia en Loekie. Door de uitgebreide beschrijvingen en de talrijke zijsprongen die er gemaakt worden zou je al snel in een saaiheidservaring kunnen belanden. Geduldig blijven lezen en genieten van de rijke taal van Lara Taveirne wordt uiteindelijk beloond. Het is niet alleen genieten van dit krachtige verhaal maar ook van de schrijfstijl van de auteur: poëtische literatuur. Er vloeit donkere dramatiek uit de pen van de auteur, opgefrist met humor, sarcasme en ironie. Het is het verhaal van mensen, van vrouwen voor wie de levensweg niet betegeld is met roze tegeltjes, integendeel. Het leven is vaak oneerlijk, maar de kracht in dit verhaal schuilt er in om hoe dan ook, conventioneel of niet, een weg te zoeken in het leven al dan niet gesterkt door gebeurtenissen in het verleden die je als een zware ballast in een te krappe rugzak moet meedragen.
Vooral de schrijfstijl, ondanks de uitgebreide beschrijvingen, zijn een aangename kennismaking gebleken met Lara Taveirne, ontegensprekelijk een aanwinst in het Nederlandstalige literatuurlandschap. Ik geef Pluto, de vierde roman van Lara Taveirne een beoordeling van drie sterren.
—
Eerder verschenen op Perfecte Buren
