De keuzes van een beproefde undercover-agent
[Recensies] Toen ik Portland, de debuutthriller van Ramon van Huffelen (1974) las moest ik meteen denken aan de kritische rapporten die verschenen over de DSO, de afdeling van de Landelijke Eenheid. Deze dienst is verantwoordelijk voor de inzet van politie-infiltranten. Infiltrant zijn is een uitermate lastige job en zeer risicovol. Soms moeten agenten strafbare feiten plegen om niet uit hun rol te vallen bij de criminelen. Gaan ze te lang door of worden ze slecht begeleid, dan kan dat grote gevolgen hebben. Er is een geval bekend van een 53-jarige undercover-agent die zelfmoord pleegde. “Weet dat mijn tijd bij de DSO verschrikkelijk was”, schreef hij in zijn afscheidsbrief die in NRC werd gepubliceerd. “De verziekte cultuur, hoe jullie achter mijn rug over mij spraken, de vriendjespolitiek en het over lijken gaan.”
Erik Schoeman, het hoofdpersonage uit Portland, heeft met al deze aspecten te maken. Thema’s als vertrouwen en wantrouwen, eerlijkheid, je ‘maten’ niet verraden in de ene wereld en privé proberen een zo normaal mogelijk leven te leiden vormen rode draden in deze thriller.
Het verhaal begint spectaculair, met een drugsdeal in het Amsterdamse havengebied, tussen Columbianen en drie leden van het maffia-gezin Natoli die loopt helemaal verkeerd afloopt. Twee van de drie Italianen, die met vals geld de deal willen sluiten, terwijl ze denken dat zij met echt geld betalen, overleven het niet. Alleen de jongste Gio overleeft. Wie heeft het geld gestolen?
Infiltratie
Erik was omwille van die deal bij de Natoli’s geïnfiltreerd, maar hij trok de stekker uit zijn undercoveroperatie omdat de leidinggevenden de veiligheid van de eigen mensen veronachtzaamden. Op het moment van de schietpartij in Amsterdam is hij met zijn vrouw Debbie en zijn chronisch zieke dochtertje Sanne op vakantie. Sanne heeft de ziekte van Batten, waarbij de cellen in de hersenen afsterven. Thuisgekomen in Deventer is zijn huis overhoopgehaald. Het gezin Schoeman moet op de vlucht voor Gio die zijn twintig miljoen euro terug wil. De recherche denkt echter dat het Erik is dit het geld heeft gestolen. Het levert een zinderende thriller op vol plotwendingen, cliffhangers met een huiveringwekkende apotheose.
Diepere laag
Biografische elementen spelen een rol in Portland. Auteur Ramon van Huffelen woonde lang in Deventer, de plek waar Erik en zijn gezin woont. Daar woont ook Pleun, een meisje dat lijdt aan de ziekte van Batten. Ze was in het nieuws in augustus 2021 omdat er voor de tweede keer ingezameld geld voor haar gestolen was.
Van Huffelen brengt voorts gelaagdheid in zijn thriller aan. Dat doet hij door het verhaal te laten vertellen vanuit het ik-perspectief van Erik. Daardoor kruip je in het hoofd van het hoofdpersonage, word je deelgenoot van zijn overdenkingen, voel je zijn emoties, begrijp je zijn twijfels, voel je zijn onzekerheid en wanhoop, snap je de spanningen ook in de relatie met zijn vrouw en ervaar je zijn paranoia. De ziekte van zijn dochter Sanne grijpt hem aan, omdat de ziekte is ontstaan door een genetische afwijking bij Debbie en hem.
Aandachtig als een boekhouder
Van Huffelen houdt het verhaal ‘op spanning’ door korte, flitsende hoofdstukken (eigenlijk allemaal korte scènes die samen het grote verhaal vormen) en spitse dialogen te schrijven, flashbacks te gebruiken om de personages diepte te geven én door beeldend te schrijven. Bijvoorbeeld als het gaat om de precisie van Bleumink: “Zo aandachtig als een boekhouder die nog één keer zijn opgemaakte jaarrekening controleerde, bladerde Bleumink door zijn notitieblok”
In een boek vol spanning kan humor zorgen voor een ‘ademmoment’. Van Huffelen past dat met gevoel toe. In de contacten met de Natoli’s wordt er veel gegeten, en dan schrijft hij : “Als ze erachter kwamen dat er een undercoveragent aan tafel zat, dan was de ravioli meer dan gaar.”
En of er iets aan het landelijke undercoverbeleid gaat gebeuren? Wij wachten af waar minister Yeşilgöz-Zegerius mee komt. Geniet ondertussen van Portland.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
