Spanning, humor en morele kwesties zijn knap met elkaar vermengd
‘Sam is een dier.’ ‘Dat is hij niet. Sam is net een mens, dat weet je ook. Hij kan praten, hij kan denken, hij houdt van ons. Dit is zijn thuis, hier bij ons. Hij weet niet beter.’
[Recensie] Praat met mij was voor mij een eerste kennismaking met de Amerikaanse auteur T.C. Boyle, en dat is me goed bevallen.
Guy Schemerhorn, docent psychologie, maakt zijn opwachting in een tv-studio met de jonge chimpansee Sam. Guy doet onderzoek naar de communicatie met dieren en hun bewustzijn. Sam kan zich verstaanbaar maken via gebarentaal. Hij kent al meer dan 100 gebaren en cheeseburger is zijn favoriete woord. De chimpansee wordt thuis door Guy opgevoed als een mens. Zo draagt Sam bijvoorbeeld kleding, eet hij mee aan tafel, lust een wijntje en pizza,…
Aimee, doctoraatstudente pedagogiek, ziet de uitzending en is meteen gefascineerd. Als ze op de campus een flyer van Guy ziet met de vraag voor hulp, is ze zeer gedreven. Aimee kan Guy gemakkelijk overtuigen omdat ze zeer plichtsgetrouw en gereserveerd overkomt, ze heeft geen vragen en geen tegenwerpingen. Vanaf het eerste contact is er meteen een bijzonder vertrouwen tussen Aimee en Sam.
“Ze leek meteen een band met hem te hebben, een empathische verbintenis, alsof ze hem zag als een kind, en niet alleen als een proefdier in een psychologisch experiment.”
Het leven met een chimpansee in huis zorgt voor de nodige uitdagingen. Sam zet het wel eens op een lopen, valt soms een beetje agressief uit. Knuffelen, in de tuin spelen en lekker eten zorgen dan weer voor mooie momenten.
Maar dan komt Moncrief in beeld. Hij is de leider en geldschieter van het project én eigenaar van Sam. Moncrief besluit om het project stop te zetten. Hij heeft Sam gefokt en uitgeleend voor dit onderzoek. Maar nu is er niet meer voldoende interesse vanuit de onderzoekswereld naar taal en bewustzijn bij chimpansees, dus slinken de middelen. Moncrief kan meer geld aan Sam verdienen met testen voor een onderzoekslaboratorium en wil zijn chimpansee dus terug hebben. Guy wist dat dit ooit kon gebeuren en kan de consequenties enigszins aanvaarden. Aimee wil echter tot het uiterste gaan voor haar geliefde Sam en neemt een drastisch en impulsief besluit.
“En Moncrief, die geeft geen reet om jouw gevoelens of de mijne of van wie dan ook, en al helemaal niet om die van Sam. Hij zal je in een oogwenk weten te vinden. Weet je wat Sam voor hem betekent? Tienduizend dollar.”
Het vertelperspectief wisselt voortdurend tussen de hoofdpersonages. Hierdoor is het verhaal enorm boeiend omdat de lezer de verschillende standpunten inziet. Het verhaal van Sam, want de chimpansee spreekt ook tot de lezer, is soms choquerend. Aanvankelijk heeft hij geen kennis van zijn eigen soort of van kooien. Maar in de eerste hoofdstukken volgt de lezer Sam al ergens in de toekomt en weet je dus al snel dat er een ommekeer gaat komen, dat het niet echt een vrolijk verhaal zal zijn. Het is zowel bizar als intrigerend om de gedachten én woorden van Sam te volgen.
Ik kon de beweegreden van de personages best begrijpen, hoe verschillend ze ook waren. Moncrief gaat voor het geld, Guy wil graag hogerop geraken, Aimee handelt uit liefde voor Sam. T.C. Boyle dringt nergens een mening of standpunt op. Maar Praat met mij zet de lezer wel aan tot nadenken.
Hoe gaan we met dieren en wetenschap om? Gezelschapsdieren worden inderdaad vaak menselijke trekjes toegekend, waar ligt de grens? En hoe ver kan je gaan in experimenten met dieren voor wetenschappelijk onderzoek? Mooi voer voor discussie, maar dat laat de auteur dus aan de lezer over.
Praat met mij is vlot leesbaar en interessant. Spanning, humor en morele kwesties zijn knap met elkaar vermengd. Ik geef dan ook graag 4 sterren aan Praat met mij.
“De lucht was blauw, de oceaan diep. Dieren waren dieren en mensen mensen. Punt uit.”
—
Eerder verschenen op Perfecte Buren
