Beschaming zorgt voor agressie
[Recensie] Rails worden stevig door dwarsliggers. Dit geldt ook voor onze samenleving in het algemeen en organisaties in het bijzonder. Dwarsliggers zijn een absolute noodzaak. Een tegendraads geluid laten horen, is echter niet zo eenvoudig. Eva Rovers geeft met haar Practivisme ieder van ons een steuntje in de rug, maar waarschuwt ook voor overmoed en overspannen verwachtingen.
Tegenspraak is een uitdaging om te geven en nog meer om te ontvangen. Het is vervolgens de vraag of er daadwerkelijk gehandeld zal worden in lijn met de kritiek. Hoe enthousiast menig boek ook mag zijn, de praktijk van alledag – al dan niet in een organisatie – is weerbarstig. We houden niet zo van veranderingen. Wees voorbereid op en bereid tot een langdurig traject.
Enkele dagen voor de dodenherdenking van 4 mei van dit jaar, 2018, maakte een actiegroep kenbaar deze nationale plechtigheid te zullen verstoren. Er bleek weinig voor nodig om alle mogelijke aandacht in de media te verkrijgen met het aangekondigde protest: de twee minuten stilte verstoren door geschreeuw. Alle landelijke en regionale kranten, radio- en tv-nieuwsprogramma’s, talloze websites, ontelbare Facebookpagina’s en eindeloze reeksen tweets zoomden in op de beoogde actie. Aandacht werd ongetwijfeld verkregen, heel veel aandacht.
Rovers onderschrijft het belang om aandacht te verwerven. Door aandacht wordt het mogelijk om potentiële medestanders te bereiken, te informeren en mobiliseren en zodoende het draagvlak voor de verlangens te vergroten. Vooralsnog lijkt de actiegroep overigens het tegenovergestelde te hebben bereikt. Anderzijds, wie veranderingen wil – groot of klein, binnen of buiten organisaties – moet sowieso rekening houden met weerstand, fikse weerstand.
Als geen ander toont Rovers zich bewust van die weerstand én van het onvermijdelijke karakter ervan. Die weerstand zul je het hoofd moeten bieden om idealen te realiseren. “Als je niet protesteert,” expliciteert Rovers, “voor een veilig huis, voor eerlijke behandeling, voor goed onderwijs, voor schone oceanen, voor fatsoenlijke betaling en lagere werkdruk, voor je privacy, dan is de kans groot dat je slachtoffer zult worden van gasboringen, discriminatie, rendementsdenken, vervuiling, uitbuiting, burn-out of een al te nieuwsgierige overheid.”
Durf in actie te komen, roept Rovers. Dit gaat gepaard met een waarschuwing. Denk goed na over de gevolgen en stap sowieso nooit onvoorbereid vanuit de gevoelens van ongenoegen naar het actief handelen. Rovers boek tekent op toegankelijke wijze mogelijkheden en beperkingen om effectief als dwarsligger te handelen. We weten daar best wel het nodige vanaf, maar zij weet dit actievoeren – of in meer zakelijke termen ‘verandermanagement’ – lezenswaardig te ordenen.
Mogelijk kom je op- en aanmerkingen tegen, die als open deuren ogen. Desalniettemin is het verstandig dat Rovers haar lezers ze voorhoudt. Ga niet improviseren, want dan gaat het zeker mis. Zorg voor een overtuigend verhaal en een pakkende samenvattende slogan. Om medestanders te verkrijgen, weet dan dat mensen zich liever associëren met een positieve boodschap en zich juist afkeren van een negatieve boodschap. Werk aan verbindende elementen en benadruk – én praktiseer – het communiceren, de dialoog.
Niets dat zoveel afkeer en weerstand oproept, als het agressieve vingerwijzen, waarmee ‘jij deugt niet’ wordt kenbaar gemaakt (zoals voornoemde actievoerders doen). Het lijkt zo voor de hand te liggen. Voorkom dat mensen worden vernederd. Beschaming werkt averechts en zorgt voor agressie. Toch is het vingerwijzen schering en inslag. Goed om Rovers eerst eens te lezen alvorens over te gaan tot enige vorm van rebellie. Het is een leerzame lezing, al is de ondertitel ‘handboek’ ongetwijfeld wel erg pretentieus.
—
Eerder verschenen op Managementboek
