Geen preken voor eigen parochie
[Recensie] Moet je om te kunnen preken een theologische opleiding hebben? Ja, zeggen trouwe kerkgangers. De voorganger heeft er immers voor gestudeerd, kan de oorspronkelijke tekst lezen, verbindingen leggen naar andere teksten en – heel belangrijk- het eigen gehoor aanspreken.
Twee recente uitgaven onder eenzelfde titel De preek van de Leek, laten zien dat ook niet-theologen wel wat te vertellen hebben.
Het project Preek van de Leek, begon in 2009 toen twee Amsterdamse predikanten zich afvroegen of andere opiniemakers zoals cabaretiers, columnisten, politici, schrijvers, journalisten en wetenschappers niet de nieuwe opiniemakers zijn geworden, een rol die vanouds bij de dominees lag. Hoe zou het zijn als deze mensen die weten hoe te communiceren zich eens zouden wagen aan het model van en kerkdienst? Wat zouden zij te melden hebben? En hoe zouden zij omgaan met de opbouw van een viering, inclusief zingen, lezen, bidden en collecteren?
Het project werd een succes, maar is in Amsterdam inmiddels afgerond. De initiatiefnemers hebben laten weten dat de formule is vrijgegeven voor gebruik in andere plaatsen. Daar is ook driftig gebruik van gemaakt. Naar schatting in meer dan vijftig plaatsen in ons land is geëxperimenteerd met het inschakelen van bekende Nederlanders tijdens bijzondere kerkdiensten, vaak op een zondagmiddag en niet zelden in de eigen woonplaats van de eenmalige voorganger.
De in de Amsterdamse doopsgezinde Singelkerk gehouden lekenpreken zijn gebundeld in een uitgave onder redactie van Trouw redacteur Nico de Fijter. Hij noemt de in zijn bescheiden boekje opgenomen preken stuk voor stuk een geschenk, daarbij de Amerikaanse schrijfster Marilynne Robinson citerend die een goede preek typeert als “zuiver, zeldzaam, merkwaardig en onwerelds”. De Fijter constateert ook dat de meeste lekenpredikers zich voor hun optreden flink zenuwachtig hadden gemaakt. Preken, zo voelden ze allemaal aan, dat is toch wel andere koek.
Dat iedereen op eigen wijze een bekend of onbekend Bijbelverhaal als uitgangspunt neemt en tot een eigen interpretatie van een preek komt blijkt wel uit de grote verscheidenheid aan bijdragen. Vaak komen persoonlijke herinneringen uit de eigen jeugd terug, anderen komen met een getuigenis, een oproep, een les, een liefdesverklaring of een statement. De Fijter: “Maar altijd, echt altijd, gebeurde er iets bijzonders in die kerk’. Dat kun je als lezer ook meevoelen in bijdragen van mensen als Sigrid Kaag, Femke Halsema, Noraly Beyer en Stef Bos.
Eenzelfde bundeling, maar met andere lekenprekers is de vinden in een uitgebreidere uitgave van De Kring onder dezelfde titel. Alleen de preek van Femke Halsema is in beide bundels te vinden.
Hier mooie bijdragen van Jan Jaap van der Wal, Bas Heijne, Jan Terlouw, Edith Schippers, Claudia de Breij en nog twintig anderen. In een toelichting schrijft de uitgever hier dat de gemeenschappelijke factor van alle bijdragen is dat de spreker uit zijn of haar comfort zone trad, zich ongemakkelijk voelde, verlegen en kwetsbaar. Sommigen waren nog nooit bij een kerkdienst geweest of hooguit lang geleden in hun jeugd.
Het fenomeen ‘preek’ verdient een beter imago. Niet langer preken voor eigen parochie, maar een veelal geseculariseerd publiek aanspreken met de oeroude verhalen die de eeuwen hebben getrotseerd. Dat deze je kunnen raken in je ziel is de ondertoon in beide bundels.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
