Op waarheid gebaseerd levensverhaal
[Recensie] Johanna Paulina Musters (februari 1878 – februari 1895) was aan het eind van haar veel te jonge leven met haar lichaamslengte van slechts 61 cm officieel het kleinste meisje ter wereld. Mark Traa, wetenschapsjournalist, redacteur en auteur, heeft het tragische leven van Paulina levendig weergegeven in een roman die waar het om Paulina zelf gaat, op waarheid gebaseerd is. Maar waar het over de directe familieleden gaat, heeft de auteur een dosis fictie toegevoegd en enkele feiten vervangen door verzinsel. Was dat nodig om het boek krachtiger te maken?
Wereldreizigster
Paulina werd geboren in het West-Brabantse dorpje Ossendrecht, net aan de Nederlandse kant van de grens met België, op pakweg 20 km boven de stad Antwerpen. Haar korte leven begint in een armoedig en groot gezin in een te kleine, vochtige en nogal gebrekkige woning. De familie Musters had geen economische kansen, behalve het dwergdochtertje Paulina op kermissen te laten optreden als “prinses-popje”; als een rariteit. Paulina valt op bij mensen die er beter van willen worden, en het kleine kwetsbare meisje op piepjonge leeftijd van nog geen twee jaar wordt van kermissen naar theaters gesleurd, steeds verder weg van huis. Ze was toen net iets meer dan 30 centimeter in lengte. Eén van de meest onbegrijpelijke fouten die er in haar tragische leven gemaakt werden, was om het meisje, dat uitgeput en humeurig raakte, zoet en rustig te houden door haar op zeer jeugdige leeftijd al sterke drank (port) te voeren. Paulina is op veel te jonge leeftijd overleden. Ze is net geen 17 jaar geworden. De officiële doodsoorzaak is beschreven als long- en hersenvliesontsteking.
Gebalsemd
Na de dood van Paulina werd zij gebalsemd en vanuit Amerika terug gebracht naar Ossendrecht om daar te worden begraven. Voordat de begrafenis plaats vond, werd zij bij de ouderlijke woning opgebaard in een prachtige jurk en met een kroon die versierd was met edelstenen, terwijl heel het dorp uitliep om zich nog één keer te vergapen. Want de show must go on.
Guinness Book of World Records
Het ouderlijke armoedige huis in Ossendrecht bestaat niet meer en ook het graf van Johanna Paulina is geruimd. In het Guinness Book of World Records kreeg Paulina in het jaar 1996 een vermelding als het kleinste vrouwtje ter wereld.
Tragisch
Het boek Prinses Paulina is een meeslepende roman geworden met tragische momenten. De optredens van Paulina in de grootste theaterzalen van Europa en zelfs in de Verenigde Staten, laten zien hoe er met de kwetsbare Paulina geleurd werd. Ze werd letterlijk opgeofferd voor de levenskansen van de andere gezinsleden, lichamelijk en geestelijk, zelfs tot de dood er op volgde. De auteur geeft een indringend beeld hoe het er achter de schermen aan toe is gegaan, maar laat in het boek de moeder mee gaan naar Amerika terwijl die in werkelijkheid helemaal niet aan die reis heeft deelgenomen. Een ander direct familielid die in het boek een einde aan zijn leven maakt, is in werkelijkheid gestorven aan een longontsteking. We weten dit omdat de schrijver dit achterin het boek zelf toegeeft onder het kopje “verantwoording”. Was dat nu nodig geweest om het boek te verfraaien? Had het maar niet gedaan. Had de waarheid gewoon de waarheid gelaten. Dan werd de lezer achterin het boek ook niet teleurgesteld met een bekentenis dat er dingen niet kloppen.
Een moeilijke keuze
Is het begrijpelijk dat de schrijver deze opmerkelijke combinatie van verzinsel en bekentenis gebruikt heeft? Als je het boek dicht doet na de laatste bladzijde, besef je dat het hele boek geschreven is in de ik-vorm vanuit het perspectief van de moeder van Paulina. Alles wordt verteld vanuit haar beleving. Als ik in de schoenen van de auteur had gestaan, dan had ik de Amerika-reis weliswaar door de moeder laten vertellen, maar op basis van horen-zeggen door degenen die de reis daadwerkelijk hebben meegemaakt. Ik begrijp de keuze van de auteur vanwege de tragiek dat het dwergmeisje Paulina stierf in Amerika en de moeder er niet bij was. Kiest u zelf maar wat u hartverscheurender vindt: Dat Paulina sterft zonder de nabijheid van haar moeder, of dat de moeder er in de roman wel bij is en de auteur enkele bladzijden verderop toegeeft dat hij die episode verzonnen heeft ..
Persoonlijke voetnoot: Ik kreeg dit boek van mijn achternicht Roos, die 48 jaar in het dorp Ossendrecht, slechts 1 straat verderop, gewoond heeft waar het kleinste meisje van de wereld werd geboren. Roos, je hebt me een prachtig cadeau gegeven.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
Het e-boek uit 2012 heeft een geprint boek als evenknie met dezelfde naam dat eveneens in 2012 werd uitgebracht. Het e-boek (ISBN 9789025369644) is nog verkrijgbaar, terwijl het geprinte boek moeilijker te verkrijgen is (ISBN 9789025369637).
