"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Problematische verzamelaars

Dinsdag, 10 januari, 2017

Geschreven door: José van Beers
Artikel door: Nienke Beintema

Nee, dit heb ik later nog nodig

Verzamelwoede neemt soms een dwangmatige vorm aan. Die wordt misschien erkend als psychische stoornis. Het handboek is er al.

[Interview] Elizabeth is 49 jaar en woont alleen. Ze gooit bijna nooit iets weg. Al jarenlang verzamelt ze lege flessen, verpakkingen, kranten, tijdschriften en kleren. Je weet immers nooit of ze nog eens van pas zullen komen. Haar flat is dichtgeslibd; ze kan de kamers niet meer in en slaapt op een stoel in de gang. Ook de keuken en de badkamer zijn onbruikbaar; overal liggen stapels.

Elizabeth is wat deskundigen een ‘problematische verzamelaar’ – ook wel hoarder – noemen: iemand die obsessief spullen verzamelt en er maar moeilijk afstand van kan doen. En ze is niet de enige. Naar schatting heeft één op de twintig Nederlanders hetzelfde probleem. Haar verhaal staat in het boek Problematische verzamelaars, dat eind 2012 verscheen. Het is het eerste Nederlandse handboek over dit onderwerp; het omschrijft het fenomeen uitvoerig en geeft tips aan hulpverleners.

Boekenkrant

Voorheen werd hoarding gerekend tot de obsessief-compulsieve stoornissen, maar volgend jaar verschijnt een nieuwe versie van de internationale richtlijn voor psychiatrische aandoeningen, de DSM5, waarin problematisch verzamelen voor het eerst waarschijnlijk wordt erkend als aparte aandoening.

Met verzamelen is op zichzelf niets mis, schrijven deskundigen in het boek. Vrijwel iedereen verzamelde wel iets als kind, en veel volwassenen gaan ermee door: postzegels, porseleinen beeldjes, soms zelfs dure auto’s. Een verzameling biedt geborgenheid; het vergaren ervan geeft een gevoel van vooruitgang.

Maar wanneer is er sprake van een stoornis? “Als al die spullen iemands functioneren in de weg staan”, zegt José van Beers, een van de twee samenstellers van het boek. Ze is verpleegkundig specialist-in-opleiding bij Yulius GGZ; haar specialisatie is hoarding. “Er is een probleem als iemands gezondheid, welzijn of veiligheid in het geding komen. Of die van de omgeving.”

Veel hoarders vinden helemaal niet dat ze hulp nodig hebben. “Vaak zegt iemand dat hij gelukkig is te midden van zijn verzameling,” zegt Van Beers, “maar als je doorvraagt, hoor je toch dat hij of zij geen visite meer durft te ontvangen en nergens anders meer aan toekomt.” Meestal is het de omgeving die aan de bel trekt. Buren die zich ergeren aan de kapotte koelkasten in de voortuin, of last krijgen van stank of ratten. En kinderen, die zien hoe het huis dichtslibt en hoe hun ouder vereenzaamt.

Hoe help je zo iemand? Niet door stiekem alle rommel af te voeren, stelt Van Beers. “Hoarders zijn emotioneel sterk gehecht aan hun spullen en rouwen echt over het verlies. Bovendien beginnen ze meteen weer met verzamelen. Het onderliggende probleem is er nog steeds.”

Mogelijke oorzaken komen in het boek uitgebreid aan bod. Veel hoarders hebben moeite met cognitieve zaken als rangschikken, overzicht houden, beslissen en plannen. Ongeveer de helft heeft te maken gehad met een trauma of stressvolle periode in het verleden; meer dan de helft kampt met depressie en een kwart heeft een angststoornis.

Wat dan wel te doen, als de vuilcontainer de oplossing niet is? “Zoek naar iemands motivatie”, zegt Van Beers. “Waar zit volgens de verzamelaar winst in? Begin van daaruit met kleine stapjes.” De tips in het boek zijn vooral geschreven voor thuisbegeleiders. Ze gaan uit van zelfhulp, individuele begeleiding en groepssessies, veelal gebaseerd op cognitieve gedragstherapie. Van Beers: “Iemand ervaart bijvoorbeeld dat het geen ramp is als de kranten de deur uitgaan.” Daarnaast kunnen mensen bepaalde vaardigheden, zoals categoriseren, trainen.

De aanpak werkt lang niet altijd even goed, geeft Van Beers toe. Veel hoarders blijven verstokte verzamelaars. Wellicht zijn er effectievere methoden, of zelfs medicijnen, maar daarvoor is meer onderzoek nodig. Nu hoarding wellicht officieel erkend wordt als psychiatrische aandoening, liggen daarvoor nieuwe wegen open, denkt Van Beers. De auteurs willen met het boek begrip opwekken. Volgens hen moeten we de liefde die hoarders voor hun spullen koesteren tot op zekere hoogte respecteren. Van Beers: “Iedereen kan weggaan of doodgaan, maar je spullen, die laten je niet in de steek.”

Eerder verschenen in NRC Handelsblad


Laat hier je reactie achter:

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.