60 jaar na Silent Spring
[Recensie] Ruim 60 jaar geleden, in 1962, kwam het boek Silent Spring (Dode lente) van Rachel Carson uit. Een boek dat de wereld schokte en dat haar naam voorgoed vestigde. Het was een nauwkeurige en wetenschappelijke verhandeling over de gevaren voor de natuur, en dus uiteindelijk ook de mens, van pesticiden en andere chemicaliën die op dat moment steeds meer en met groot enthousiasme, toegepast werden in de landbouw. Het was meer een waarschuwing en een oproep tot voorzichtigheid dan een aanklacht maar de chemische industrie deed er alles aan om de uitgave tegen te houden en Carson weg te zetten als een hysterische huisvrouw. Zij slaagden daar niet in en dankzij dit boek is er veel meer onderzoek gekomen, is DDT verboden en kwam er vooral meer bewustzijn bij de mensen. Dit leidde uiteindelijk tot het ontstaan van een wereldwijde milieubeweging en meer rapporten over de stand van de natuur en de rol die de mens daarin speelde, en nog steeds speelt. Een van de belangrijkste en bekendste is Grenzen aan de groei, het Rapport van de club van Rome (1972).
Waardering en liefde voor de natuur
Een belangrijk principe in Carsons filosofie was dat de mens deel uitmaakt van de natuur en niet erboven staat. Met als consequentie dat controle over, en een oorlog tegen, die natuur dus uiteindelijk een oorlog tegen ons zelf is. Zij was ook een van de eersten die de natuur niet zag als een verzameling losse elementen maar als een systeem, een ecosysteem, waarin alles juist met alles samenhangt.
Voor dat zij dit boek schreef had Carson al drie boeken geschreven. Als bioloog en als mens had ze de overtuiging dat waardering en liefde voor de natuur ontstond door kennis over die natuur. Daarom gaan haar eerdere boeken over de verwondering en pracht van de natuur, met name de zeeën, oceanen en kustgebieden. Daar lag haar hart. Dit was wat zij het liefste deed maar de problemen die zij zag, met name de achteruitgang van insecten en vogels door het gebruik van bestrijdingsmiddelen, kon zij niet negeren. Zij moest daar over schrijven.
Rachel Carson, op de bres voor de aarde is deels een biografie van haar leven en werk, maar gaat ook in op de invloed die zij had op de wereld. Een grote invloed die nog steeds voortduurt. De opkomst van milieubewegingen, kritiek op ongebreidelde vergiftiging van het landschap, onderzoek naar meer biologische bestrijding in de landbouw en het denken in ecosystemen zijn allemaal dankzij haar in een stroomversnelling gekomen. Helaas heeft dit niet geleid tot een wereld zonder gif en gevaar. Er zijn juist nog veel meer en steeds giftiger stoffen ontwikkeld en in gebruik. De bestrijdingsmiddelen uit de groep van neonicotinoïden zijn duizenden malen gevaarlijker dan de ouderwetse middelen. Daarbij komt dat de gevaren van combinaties en stapeling nauwelijks in kaart te brengen zijn.
Morele denken
We weten allemaal dat er een grote afname is van biodiversiteit wereldwijd, en dat met name insecten snel in aantallen achteruit gaan. Dit levert steeds meer problemen op voor de rest van het leven, denk aan vogels en andere dieren die leven van insecten. Bovendien brengt het onze voedselvoorziening in gevaar omdat veel van onze gewassen bestoven moeten worden door insecten. Op diverse plekken in de wereld, in China met name, gebeurt dit nu steeds meer handmatig. En er worden pogingen gedaan om hiervoor kleine drones te ontwikkelen en gebruiken. Dit is nog maar een van de vele problemen die ons in het gezicht staren.
Naast de invloed die Carson had gaat dit boek ook uitgebreid in op Carsons morele denken en de stromingen waardoor zij zelf beïnvloed is. Een wat mij betreft al te grote nadruk ligt hier op religieuze invloeden, ik had af en toe het gevoel dat elke aanwijzing hierover in haar werk en persoonlijke leven er met de haren bij gesleurd werd. Op een gegeven moment ging dit steeds meer storen. Dit heeft vast te maken met de achtergrond en het interessegebied van Hilhorst. Ik haalde die invloed niet uit haar boeken. Blijkbaar verschillen Hilhorst en ik van mening over het belang van religie en god voor Carson.
In 2022 is er ook een nieuwe vertaling van Silent Spring uitgekomen onder de Nederlandse titel Verstild voorjaar. Tegelijkertijd is ook een van haar eerdere boeken opnieuw vertaald, De zee. Diegenen die nieuwsgierig zijn geworden naar de oorspronkelijke werken hoeven dus niet op zoek naar oude tweedehands exemplaren.
—
Ook verschenen op Haasblog
