"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Rafaël

Zondag, 29 juni, 2014

Geschreven door: Christine Otten
Artikel door: Johan Bordewijk

Matige uitwerking van een boeiend thema

Rafaël, het nieuwste boek van Christine Otten, vertelt het waargebeurde verhaal van de Brabantse Winny en haar Tunesische echtgenoot Nizar. Als Winny naar Nederland wil om te bevallen van hun eerste kind, kan hij niet mee. Doordat begin 2011 de Jasmijnrevolutie is uitgebroken, sluit Europa de grenzen voor immigranten uit Noord-Afrika. Er rest hem niets anders dan met gevaar voor eigen leven de route van de Afrikaanse vluchteling via Lampedusa te proberen. Een doorsnee liefdesverhaal krijgt zo de grimmige lading van illegale immigratie.

Otten vertelt het verhaal van drie kanten. Het eerste hoofdstuk is geschreven vanuit het kind (of baby, daarover is Otten niet duidelijk) en vertelt over hoe vader en moeder samenleven. Daardoor weet je als lezer al direct dat het goed zal komen; Nizar zal er in slagen bij zijn vrouw en kind terug te keren.

Het grootste gedeelte van het verhaal wordt beurtelings verteld vanuit het perpectief van Winny en Nizar. Zo lezen we over hun ontmoeting op Kos, waar ze beiden werken als animator in toeristenhotels, over het ontstaan van hun relatie en hoe ze in Tunesië belandden. Als Winny zwanger blijkt te zijn, wil ze in Nederland bevallen. Zij vertrekt met het vliegtuig, terwijl Nizar in een gammele vissersboot vesting Europa probeert te bereiken. De liefde voor Winny en hun ongeboren kind stuwt hem voort. Hij wil maar een ding: bij haar zijn als het kind ter wereld komt.

Begonnen als een liefdesverhaal ontwikkelt Rafaël  zich steeds meer tot een boek over vluchten en ontsnappen. De gevaren van de overtocht, de onmenselijke behandeling op Lampedusa, de wreedheid van de carabinieri krijgen de overhand.

Boekenkrant

Simpel van toon

Otten portretteert Winny als een eenvoudige en wilskrachtige jonge vrouw die opgroeide met gescheiden ouders. Ze laat zich niet zomaar door Nizar versieren, maar eenmaal verliefd gaat ze er volledig voor. De hoofdstukken vanuit haar perspectief zijn simpel van toon.

Ik had ons pap in maanden niet gezien en nu zaten we tegenover elkaar aan de ontbijttafel. Wendy, zijn vriendin, was op d’r werk. Ik was een weekje terug om de verzekeringen te regelen en dat soort dingen.

Otten is daarin niet consequent, want soms gebruikt ze zinnen die niet passen bij het door haar geschetste karakter van Winny: ‘Mijn misselijkheid ebde weg (…)’, ‘(…) er was iets plechtigs aan de manier waarop hij dat deed.’ ‘Ik hield een onbestemd gevoel over aan dit gesprek.’ Hier is niet de personage, maar de schrijver aan het woord.

Rafaël is een boek over allesoverstijgende liefde, over spanning, angst en onzekerheid. Omdat het waargebeurd is, zat Otten vast aan de plot. Wil het boek dan impact hebben, dan zijn het vooral de structuur en stijl waarmee de geschiedenis verteld wordt van belang. Maar de structuur is onzorgvuldig; heen en weer springend in de tijd vergeet Otten soms een cruciale scène op te nemen. Een beschrijving van de bruiloft van Nizar en Winny ontbreekt bijvoorbeeld, wat vreemd is omdat er in de relatie van Winny met haar ouders vaak aan gerefereerd wordt. Ander voorbeeld: na hun huwelijk komen ze in Tunesië terecht, waar hun leven in eerste instantie voornamelijk wordt bepaald door allerlei problemen met de politie. Maar waarom dat zo is blijft onduidelijk.

Tam

Ook opmerkelijk is het perspectief van het kind. Aanvankelijk lijkt dat een andere blik op het verhaal te geven, maar na enkele korte hoofdstukken verlegt Otten het standpunt naar dat van de ouders, om later nog maar één keer naar dat van het kind terug te keren; een nogal vreemde keuze.

Belangrijkste vraag is echter waarom Otten dit dramatische verhaal zo tam heeft opgeschreven. In op zichzelf prettige en soepele zinnen serveert ze haar verhaal. Maar haar dialogen zijn nogal babbelig en haar taal mist scherpe randen, zodat nergens het drama echt invoelbaar wordt.

Het boek maakt daardoor ook een wat rommelige indruk, alsof er haast was bij het af maken en daarom het fijnslijpen van vooral de opzet en de tekst er bij ingeschoten is. Het boek zou vast aan kracht hebben gewonnen als Otten het nog even had laten rijpen. Rafaël is een mooi verhaal en heeft een boeiende thematiek, maar door de manier waarop het opgeschreven is beklijft het niet.

Rafaël