"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Raven 3

Zaterdag, 6 juni, 2020

Geschreven door: Miriam Borgermans
Artikel door: Johan Klein Haneveld

Goede dystopische SF


[Recensie] Sciencefiction leek een tijd lang uit de gratie bij de Nederlandse lezer – en ook internationaal leek de populariteit van het genre wat te zijn ingezakt. Maar in een bepaald segment van de markt bleef de SF springlevend, en wel in wat bekend werd als Young Adult. Na Harry Potter volgde eerst een hausse van magische series, zoals Percy Jackson en Artemis Fowl. Veel van deze verhalen, zoals die over Harry Potter, gingen over een groep tieners in een omgeving gedomineerd door volwassenen (wat een school ook is) die hun eigen koers moesten leren varen. Het schoolleven op Hogwarts wordt al ervaren als beklemmend vanwege de regels en een docent als mevrouw Umbridge maakt er een totalitair regime van. Het is een kleine stap naar een totalitaire samenleving. George Orwell en Aldous Huxley hadden die al in beeld gebracht vanuit het perspectief van volwassenen. Nu was het de beurt om kinderen en tieners in opstand te laten komen tegen een onrechtvaardige maatschappij. De bekendste voorbeelden van deze dystopische SF-verhalen zijn wel The Hunger Games, waarin een overheid gevechten tussen kinderen organiseert en PTSD overtuigend in beeld wordt gebracht, de Divergent-serie, waarin mensen worden verdeeld op basis van persoonlijkheidstype maar sommigen passen nergens bij en The Maze Runner, waarbij op kinderen wordt geëxperimenteerd om een zombieplaag tot stand te brengen. Ik heb het idee dat de hype van deze verhalen ondertussen weer voorbij is (de laatste Divergent-film is niet uitgebracht). Maar de SF blijft levend in het YA-genre, met bijvoorbeeld de Phobosserie over een reis naar Mars. Het Nederlandse taalgebied lijkt altijd even op het buitenland, met name de VS, achter te lopen en had naar wat ik ervan gezien heb lang vooral magische YA. Maar ook de dystopsiche YA is hier nu eindelijk doorgedrongen, met in mijn ogen als belangrijkste voorbeeld de serie ‘Slaves’ van Miriam Borgermans. Laten we hopen dat het de voorhoede is van toegenomen interesse in SF in de YA en SF in het algemeen!

Deze serie heeft een unieke opbouw – wat ik nog niet wist toen ik vorig jaar het eerste deel besprak in de Fantastische Vertellingen. Raven 1 werd namelijk niet opgevolgd door dit boek, maar door Dante 1 – dat zich parallel met de gebeurtenissen uit het eerste boek afspeelde maar met een heel andere hoofdpersoon (ook al blijkt uit dit boek dat er toch een connectie bestaat). Het was Borgermans gelukt Dante een eigen stem te geven en over hem een heel ander soort verhaal te vertellen dan over Raven. Eind 2018 verscheen Dante 2. Ik heb nog niet eerder gehoord van een boekenreeks die bestond uit twee series die samen één verhaal vertellen.

Dat is echter niet het enige waarom deze boeken zijn aan te bevelen. Ik prees in mijn recensie van het eerste deel al de goed opgebouwde toekomstige wereld. Door toenemende robotisering waren er voor slechts een paar mensen banen over. Universeel basisinkomen werd niet doorgevoerd en dus is de meerderheid nu als slaaf in dienst bij de 1 procent. Elke slaaf krijgt vlak na de geboorte een halsband om die nooit meer af kan. Grimmig maar helaas genoeg ook wel geloofwaardig. Van deze goed uitgedachte wereld zijn in dit boek echter maar glimpen te zien. Het speelt zich af in een reservaat waar slaven worden gedumpt in afwachting van hun proces, maar dat zo desolaat is dat iedereen er doodgaat. Een groep heeft de zomer kunnen overleven, maar gaat nu de winter in. Van de hele samenleving horen we weinig in dit boek, en de wereld van het reservaat vond ik wat generiek. Het deed mij iets te veel aan een spelarena uit de Hunger Games denken. Dit is ook in een ander opzicht een echt YA-verhaal, want relaties spelen een grote rol. Roddel en achterklap zijn aan de orde van de dag, terwijl hoofdpersoon Raven haar gevoelens voor Castro en Lewin elke keer weer onder de loep neemt. En dat terwijl niemand te eten heeft. Het hoort er een beetje bij in het genre, maar ik vond het niet het boeiendste element van het plot. Dat ze Lewin steeds zo over zich heen liet lopen leek me in strijd met haar karakter, een punt dat ook andere recensenten opmerken. Een stukje over helft had ik mijn aandacht er echter weer helemaal bij, want langzaam blijkt dat samenzweringen uit de buitenwereld hun effect bereiken (op bijna Bijbelse wijze), terwijl de gevangen slaven aan een ontsnappingsplan van epische proporties werken. Deze gedeeltes bevatten originele actie, levendige beschrijvingen en deden me op het puntje van mijn stoel zitten. Oh, en natuurlijk was er een ijzersterke cliffhanger.

Borgermans schrijft in de tegenwoordige tijd, met korte, ratelende zinnen, waardoor je als lezer ook bijna buiten adem raakt. Haar beschrijvingen zijn kernachtig, maar altijd raak getroffen, met in mijn ogen originele vondsten zoals het vergelijken van een hoofd vol dreadlocks met een ooievaarsnest. Ook de productie van het boek is prima in orde. Ik vond maar één foutje en dat stelde heel weinig voor. Wel ziet het boek er dikker uit dan het in werkelijkheid is. Het lijkt een flinke pil, maar het papier is best dik en er zijn veel witte pagina’s, of pagina’s waar alleen een kort citaat of een kleine paragraaf op staat. Ik vloog er in elk geval doorheen.
Wat mij betreft toont Borgermans hiermee aan dat haar eerste boek in deze reeks geen toevalstreffer was, en heeft ze een waardige opvolger geschreven van de Hunger Games en Divergent-boeken. Ze is met deze reeks ook een van de meest interessante Nederlandstalige SF-auteurs en voor liefhebbers van YA of van SF iemand om in de gaten te houden. Ik kijk alweer uit naar haar volgende boek.

Yoga Magazine

Eerder verschenen op Hebban