"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Sapiens (een beeldverhaal)

Maandag, 23 november, 2020

Geschreven door: Yuval Noah Harari
Artikel door: Isolde Kors

Meesterverteller Yuval Noah Harari is terug met een oude favoriet in een nieuw jasje

[Recensie] De boeken van Yuval Noah Harari hebben zich eigenlijk al bewezen door hun weergaloze succes. Zijn eerste boek Sapiens is een van mijn favoriete boeken, en recent uitgebracht in een nieuw format: de graphic novel. 

Sapiens is een kleine geschiedenis van de mensheid. De Israëlische historicus Yuval Noah Harari beschrijft hierin de ontwikkeling van de mensheid vanaf de prehistorie tot aan nu. Hij doet dit door verschillende ‘revoluties’ te beschrijven waardoor de mensheid ingrijpend veranderde. Uiteindelijk beantwoordt hij hiermee een van de grootste vragen over onze soort: waarom is de mens nou juist de ‘grootste’ diersoort op aarde geworden?

Volgens Harari heeft dit grotendeels te maken met een toevalligheid die we de cognitieve revolutie noemen. In de cognitieve revolutie kreeg de mens grotere hersenen, die leidden tot een beter begrip van de wereld en het vermogen om die wereld te vatten in een complexe taal. Juist deze taal gaf de mens de mogelijkheid om het als soort heel ver te schoppen. Dankzij taal konden er namelijk belangrijke netwerken van groepen mensen opgebouwd worden. Zowel op kleinschalig als op grootschalig niveau. Op kleinschalig niveau konden mensen groepen vormen die een vertrouwensband konden vormen dankzij het wonderlijke proces van ‘roddelen’. Op grootschalig niveau gaf het mensen de mogelijkheid complexe en abstracte netwerken van ideeën te vormen die tot verbinding leidden. Deze constructies bevinden zich op vrijwel elk vlak van het menselijk bestaan, bijvoorbeeld in de vorm van religie, wetten en geld. De groepsvorming tussen mensen, zowel als grootschalig als op kleinschalig niveau berust volgens Harari dus eigenlijk altijd op verhalen. En de groepsvorming was nou juist datgene waardoor de mens het zo ver kon schoppen, want zoals het gezegde luidt: samen sta je sterker dan alleen. 

Juist dit idee blijkt best nog eens lastig om in te zien. Voor verhalen om macht te hebben, moeten we er namelijk in geloven. Iets wat mogelijkerwijs af kan nemen op het moment dat we ze reduceren tot ‘maar een verhaal’. Toch denkt Harari niet dat het geloof in verhalen ooit zal verdwijnen. Sinds de cognitieve revolutie zijn er namelijk steeds nieuwe verhalen geweest die de menselijke culturen vormden. Hoewel oude verhalen soms ingewisseld worden voor nieuwe verhalen, blijft het feit dat er verhalen zijn een constante. Neemt het geloof in goden af, dan is er wel weer een nieuw soort religie op komst. Zo geloofden mensen de afgelopen eeuw heilig in het kapitalisme, wat we volgens Harari eigenlijk ook als een soort religie moeten beschouwen.

Boekenkrant

Harari kent niet alleen het belang van een goed verhaal, maar weet ook als geen ander hoe je er een moet vertellen. Door gebruik te maken van grappen, vergelijkingen en anekdotes maakt hij de theoretische en abstracte ideeën die hij oppert toch heel beeldend. Wat dat betreft leent het boek zich perfect voor het format van de graphic novel. 

Het eerste deel van de vierdelige graphic novel reeks verscheen vorige maand. Dit boek beslaat het eerste deel uit het originele Sapiens boek, namelijk het ontstaan van de mensheid en de cognitieve revolutie. Sapiens bestaat verder uit drie andere delen waarin opvolgend de agrarische revolutie, de eenwording van de mensheid en de wetenschappelijke revolutie besproken worden. In zijn tweede leesboek Homo deus gaat Harari in op de toekomst van de mensheid. Er is dus zeker nog genoeg materiaal om te verwerken in graphic novels. De vraag is alleen, biedt het meerwaarde?

Ik denk van wel. Hoewel het originele Sapiens boek een leerzaam en vlot geschreven boek is, is het niet per sé een gemakkelijk boek. Er komt veel theorie in voor, die vaak uitvoerig besproken wordt. Je kan nog zo’n goede verteller zijn, maar wetenschap blijft wetenschap, en soms komt dat gewoon neer op ‘saaie’, theoretische stof. Hierdoor kan Sapiens soms wat traag lezen. 

De graphic novel moet je niet zien als een soort ‘kinderversie’ van het originele Sapiens boek. Het is namelijk zeker niet bedoeld voor kinderen. Dit omdat het boek nog steeds de soms wat ingewikkelde, abstracte concepten aanhaalt uit Harari’s originele verhaal. Wel zijn ze op een gecondenseerde manier besproken en zijn ze visueel gemaakt, waardoor ze makkelijker te begrijpen zijn. Ik zou deze graphic novel dus nog steeds als een primair leerzaam boek beschouwen. Om deze reden moet ik het originele verhaal verkiezen boven het beeldverhaal. Simpelweg omdat de informatie daar minder gecondenseerd is, en je daar dus uiteindelijk meer van kan leren. 

Toch is het beeldverhaal een aanrader voor zeker twee groepen. Voor iedereen die het Sapiens verhaal wil lezen maar wat geïntimideerd is door de dikte van het boek, of er niet doorheen komt biedt de graphic novel een meer toegankelijke manier om het verhaal tot je te nemen. De belangrijkste punten van Harari’s betoog staan namelijk ook in het beeldverhaal. Voor fans van Harari’s werk zijn er in de graphic novel genoeg aanpassingen en vernieuwingen waardoor zij het verhaal waar ze zo van genieten opnieuw kunnen ervaren, zonder dat het precies hetzelfde is. Bovendien zijn de tekeningen van de Fransman Daniel Casanave erg mooi en daarom sowieso vermakelijk om te zien.

Al met al is Sapiens een verademing, een heerlijk relativerend verhaal over onze eigen soort. Dankzij de graphic novel is dit verhaal nu beschikbaar voor een nog breder publiek. 

 —

Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles

Boeken van deze Auteur: