De kracht van het gesprek in het digitale tijdperk
Wat doet onze passie voor smartphones, tablets en sociale media met het oog-in-oog gesprek? Die vraag beantwoordt de psychologe Sherry Turkle in haar nieuw boek.
Margot is een moeder van eind veertig met twee kinderen. Binnen haar gezin is de afspraak dat moeilijke gesprekken niet meer oog-in-oog worden gevoerd, maar via een chatprogramma. Margot is blij met deze afspraak want zo kunnen alle gezinsleden goed nadenken over wat ze via de chat delen. Dat verkleint het risico dat iemand iets zegt wat hij of zij achteraf liever niet hadden willen zeggen.
Margot is een van de vele personen die psychologe Sherry Turkle voor haar boek Reclaiming conversation – The power of talk in a digital age heeft geïnterviewd. Turkle is verbonden aan het Massachusetts Institute of Technology (MIT) en onderzoekt al drie decennia de invloed van digitale technologie zoals computers, robots en smartphones op het gedrag van mensen.
Voor haar nieuwste boek sprak ze met kinderen, tieners, studenten, ouders, onderwijzers en managers over de vraag wat moderne digitale communicatiemiddelen doen met het klassieke oog-in-oog-gesprek. Het levert verhalen op zoals dat van Margot, maar ook verhalen over liefdesrelaties die via sms of e-mail worden verbroken, smartphones die etentjes met het gezin of met vrienden verstoren en kinderen die verzuchten: ‘Papa, stop eens met googelen, ik wil met je praten.’
Het belangrijkste punt dat Turkle in haar boek maakt, is dat we maar al te vaak de rijkheid van het oog-in-oog-gesprek vervangen door de controle via smartphone of e-mail. Digitale communicatie via tekst geeft mensen meer controle over wat en hoe ze dingen zeggen en ook over op welke berichten ze wel of niet reageren. Veel mensen vinden dat fijn.
De Amerikaanse psychologe stelt daar echter tegenover dat het menselijk brein is geprogrammeerd voor oog-in-oog-gesprekken. Via die gesprekken leren kinderen empathie te ontwikkelen en lichaamstaal te interpreteren. De kinderen in het gezin van Margot gaan dat missen, zegt Turkle. Relaties tussen mensen zijn altijd rommelig, ambivalent en imperfect. Wanneer we ze oppoetsen met technologie, doen we ze geen recht aan. En wanneer we het oog-in-oog gesprek te vaak vervangen door digitale communicatie, dan gaat dat ten koste van ons empatisch vermogen, betoogt de psychologe.
Aandacht
Toch is Turkle zeker niet de zoveelste zwartkijker die in digitale technologie alleen maar dood en verderf ziet. Ze is niet anti technologie, maar pro conversatie. En om het oog-in-oog-gesprek weer meer ruimte te geven, moeten we met elkaar afspraken maken wanneer we het gebruik van smartphones en tablets in gezelschap wel of niet toestaan. Niet doen, zegt Turkle, tijdens die ontmoetingen waarin de ander je volledige aandacht nodig heeft. Ze haalt onderzoek aan waaruit zou blijken dat 89% van de Amerikanen tijdens hun laatste ontmoeting de smartphone pakte en dat 82% aangaf dat de kwaliteit van het gesprek daarna was verslechterd.
Uiteindelijk is Turkle optimistisch en denkt ze dat het tij al aan het keren is. Ze refereert aan CEO’s die hun werknemers expliciet aansporen om onenigheden op de werkvloer oog-in-oog te bespreken in plaats van via e-mail, en om geen werk-e-mail na kantoortijd te checken. Net zoals we met vallen en opstaan regels hebben opgesteld om het verkeer veiliger te maken en ons eten gezonder, zo zullen we ook in onze omgang met digitale communicatiemiddelen een etiquette moeten ontwikkelen. Alleen gaat dat niet vanzelf. Daar is een tegenkracht voor nodig, en die probeert Turkle via haar boek te organiseren.
Verschenen op dekennisvannu
