Vroeger was alles beter
[Signalering] Wie door de indrukwekkende bibliografie van de begin 2017 overleden socioloog Zygmunt Bauman grasduint, merke op dat de verschijningsdichtheid de laatste jaren voor zijn dood hoog was. Polity Press bood Bauman een ruim podium, want zelfs zijn speciaal daarvoor opgetuigde correspondentie verscheen in druk. In dat licht zal de stroom postume publicaties, waarvan Retrotopia de eerste is, nog wel even aanhouden.
In Retrotopia behandelt Bauman hetzelfde thema als in vrijwel al zijn boeken sinds Liquid Modernity, namelijk de vraag wat ‘we’ moeten doen, nu oude zekerheden wegvallen en er op mondiale schaal sprake is van politiek-maatschappelijke instabiliteit.
De opkomst van Donald Trump en naderende Brexit zijn daar twee actuele uitwassen van en exemplarisch voor het retrotopisch ideaal. Nu het utopisch geloof in de voortgaande, toekomstige ‘perfectionering’ van de samenleving is weggevallen (zie de ontevredenheid over het Europese project), worden sociaaleconomische wanhoop en politieke onzekerheid verdreven door terug te grijpen op een vermeend ‘veilig’ en ‘vrij’ verleden.
Baumans grote kracht was zijn talent om maatschappelijke ontwikkelingen te vangen in beeldende metaforen en analogieën. Helaas vergaloppeert hij zich juist op dat vlak, want het boek is een brij van romaneske voorbeelden, esthetische associaties, impressionistische analogieën en meanderende, door komma’s aan elkaar geplakte, zinnen. Met die creatieve overdaad doet hij overigens wel wat hij bepleit in zijn epiloog. Daarin stelt hij namelijk dat verzet tegen dichtgetimmerde, uitsluitende politieke ideeën moet plaatsvinden door middel van de gezamenlijke zoektocht naar alternatieve oplossingen. De creatieve doorbraak van starheid is daarin een bescheiden eerste stap.
—
Eerder verschenen in Sociologie Magazine
