De troostende Maas
[Blog] Philippe Claudel (Dombasle-sur-Meurthe, 2 februari 1962) is een Frans auteur, scenarioschrijver en filmregisseur. Hij studeerde letteren in Nancy en werkte als leraar in gevangenissen en in instellingen voor mindervalide jongeren. Daar heeft hij veel inspiratie opgedaan. Naast zijn bezigheden als schrijver en filmregisseur is Claudel ook professor literatuur aan de Universiteit van Nancy. Hij doceert er de kunst van het scenarioschrijven.
Sinds Rivier van vergetelheid (Meuse l’oubli), zijn debuut uit 1999, verschenen een dertigtal werken van zijn hand. Als schrijver brak hij in 2003 door bij het grote publiek met zijn roman Grijze zielen (Les Âmes grises). Hij kreeg er in datzelfde jaar de Prix Renaudot voor.
Zijn eerste zelf geregisseerde film, het drama Il y a longtemps que je t’aime (2008), genoot heel veel bijval over de hele wereld en behaalde talrijke prijzen.
Samenvatting
“Na de dood van zijn te jong overleden vriendin Paule zoekt de hoofdpersoon zijn toevlucht tot Feil, een dorpje aan de oever van de Maas. Hij huurt een kamer bij de vriendelijke weduwe Madame Outsander en raakt bevriend met de cafébezoekers, de pastoor en de doodgraver. In het ooit bruisende dorp zijn de mensen ongelukkig, maar stuk voor stuk helpen ze hem – ieder op zijn eigen manier – over het verlies heen. En de Maas, die ouwe trouwe onopzichtige rivier, wordt voor hem een plek waar hij de rust vindt om verder te gaan. Langzaam drijven de seizoenen voorbij en heelt de verse wond van het verlies. Een bleek litteken is datgene wat overblijft. Met Rivier van vergetelheid schreef Claudel een intense roman waarin hij het verlangen naar de ander en de eeuwige zoektocht naar zelfinzicht in al zijn heftigheid heeft verwoord.” [Achterflap boek].
Leeservaring
Zoals uit de samenvatting al duidelijk wordt, is het thema van het boek rouwverwerking. Geen vrolijk onderwerp dus. Maar soms ontstaat door de beschrijving van de verwerking van een groot verdriet een pareltje. Dat kan ik helaas niet zeggen over dit boek. Maar waarom dan niet? Dat was een intrigerende vraag voor me.
Ik heb nergens kunnen vinden of Philippe Claudel uit eigen ervaring over het onderwerp heeft geschreven. Aan de gebruikte motto’s en de opdracht te zien, zou je zeggen van wel. Zoiets kan tot gevolg hebben dat de schrijver zo in zijn verwerking opgaat, dat hij de lezer uit het oog verliest. Daarnaast heb ikzelf niet van dichtbij een dergelijk verlies geleden. Helemaal meevoelen wordt dan moeilijker. Maar toch zouden die twee feiten niet zó van invloed mogen zijn op de beleving van het geschrevene, dat het niet meer boeit. De andere mensen uit het dorp, hun manier van samenleven, hun geschiedenis, die mondjesmaat aan het licht komt, hun eigen (vaak onuitgesproken) verdriet, dat bleek vele malen boeiender voor mij, dan de gekunstelde zinnen over Paule.
En daar wreekt zich vermoedelijk nog een tweede reden voor het niet zo appreciëren van dit boek: het is naar mijn smaak te gewild literair. Onlangs zei Bregje Hofstede in een interview: “Elke bestseller auteur heeft ooit een debuut geschreven.” Dit was ooit het debuut (1999) van Philippe Claudel. En daarin heeft hij mijn inziens de fout gemaakt die debutanten wel vaker maken: hij heeft er ontzettend zijn best op gedaan, het moest een literair meesterwerk worden. En dan wordt het soms teveel van het goede om nog prettig leesbaar te zijn.
De derde reden hangt hier mee samen: ik las het als vertaling. En daarbij gaat zoveel verloren, ook al doet de vertaler nog zo zijn best: het ritme van de zinnen, de klankkleur van bepaalde woorden die de sfeer versterken, alliteraties, connotaties. Spelen met de taal is zeker bij een zo gevoelig onderwerp van groot belang voor het resultaat.
Een van de ontroerendste boeken die ik over verlies en rouw las, was Schaduwkind van P.J. Thomese. Kern van dat boek was de radeloze worsteling tussen over willen brengen wat het verlies van een kind betekent en dat niet in woorden kunnen vangen omdat de passende woorden niet bestaan. Toch kwam dat verhaal wel over, ondanks dat ik ook dat niet persoonlijk heb meegemaakt. Het zal niet altijd zo zijn, maar in deze beide boeken over rouwverwerking speelt de gebruikte taal, zowel voor de schrijver, als de lezer een belangrijke en doorslaggevende rol.
Maar inmiddels weten we dat dit debuut gevolgd is door een reeks zeer gewaardeerde boeken en dat er prestigieuze prijzen mee verdiend zijn. Gelukkig stond er nog een ongelezen Claudel in mijn boekenkast: Grijze zielen (2003). Daar ben ik inmiddels mee bezig en dat bevalt veel beter.
—
Eerder [2014] verschenen op Mijn boekenkast
