Ieder schilderij is een raadsel, vertelt een verhaal
[Recensie] Reproductie verplicht heet het boek van kunstenaar Rob Scholte (1958), een van de meest spraakmakende kunstenaars in de jaren tachtig in Nederland. De publicatie is verschenen bij de ‘overzichtstentoonstelling’ van zijn schilderijen in Museum De Fundatie. De doeken van de laatste jaren zijn echter niet te zien. Dat komt door een conflict met de gemeente Den Helder. Daar had Scholte in het voormalige Hoofdpostkantoor een museum gewijd aan zijn werk geopend. De gemeente eiste het gebouw terug en de rechter bepaalde dat Scholte een gebruikersovereenkomst met de gemeente had en enkele tonnen moest terugbetalen. Sindsdien staat zijn werk achter slot en grendel, kan de kunstenaar er niet bijkomen.
Interview
Het valt me op dat in de laatste uitgaven die gewijd zijn aan exposities in De Fundatie vraaggesprekken met de kunstenaars opgenomen zijn. Zo was het Jasper Krabbé die zijn vader Jeroen interviewde voor het boek Beelden en nu met Rob Scholte. Dat is een mooie vorm om de kunstenaar in woorden dichterbij te brengen. Scholte vertelt onder meer hoe het met schilderen bij hem begonnen is, over de invloed van Karel Appel, over zijn vriend Tim Benjamin, die hij een van de beste schilders in Nederland noemt en het meest onontdekte oeuvre heeft en over het feit dat hij niet mocht schilderen op de Rietveld Academie omdat hij dan zou afleren waar hij goed in was. Ook zijn filosofie komt ook naar voren.
“Is het innemen van een bezit automatisch diefstal? Zo dacht ik ook over plaatjes. Mag ik een flesje cola schilderen? Ik mag geen merk afbeelden, toch heb ik kijkplicht, ik word gedwongen alles te zien, maar mag het niet gebruiken om als deel van mijn wereld af te beelden, want dan moet ik copyright betalen, […] Het materiaal inzetten als onderdeel van het werk is heel Duchampiaans.”
Beeldenmaker
Scholte speelt met bestaande beelden: hij vervormt ze, verknipt ze, maakt er collages van, schildert ze na. Het gaat veelal om beeldmateriaal uit het leven van alledag, uit de massamedia, die opgeslagen zijn in zijn beeldarchief. Hij plaatst die beelden in een andere context en voorziet ze zo van een nieuwe betekenis en geeft zijn commentaar op wat hij waarneemt. Copyright? Daar fietst Scholte dwars doorheen. Elk kunstwerk kan zomaar een echte Rob Scholte worden. Zo zijn er twee werken van Mondriaan/Scholte opgenomen in het boek met als titel Mondriaan Revisited waarbij hij een van de strakke lijnen van Mondriaan een kronkel geeft. Is Mondriaan uitgeschoten, heeft hij de drang gehad om het schilderij even een iets ander karakter te geven? Je gaat als kijker je eigen verhaal bedenken. Zo staat het boek vol met verhalen. Maar je moet er wel de moeite voor doen om er rustig naar te kijken. Kijk eens naar de cover, met als titel ‘Reproductie verplicht’. Twee cherubijnen die vechten om een zwart-witte appel. Daaroverheen liggen kleurenbalken, zoals je dat wel ziet bij een drukker. En op de binnenflap is het schilderij als het ware omgevouwen en lees je de tekst “‘Kodak color control patches’- These color have been selected as representative of those inks commonly used in photomechanical reproduction.” Kijken we nu naar een drukproef of vertelt Scholte het verhaal dat een beeld van iedereen is en dus massaal gereproduceerd kan worden. Overigens is het een vondst van vormgever Harald Slaterus om die cover zo te maken. Door het om te vouwen en door te laten lopen op de binnenflap geeft hij aan het beeld dat Scholte maakte weer een andere betekenis.
Verwondering en betekenis
Er valt veel te genieten in het boek, waarin de thema’s die Scholte behandelt, mooi gegroepeerd zijn en voorzien zijn van een korte tekst. Zo brengt hij een ode aan de Bergense school door zo realistisch mogelijk geschilderde straatfoto’s met de straatnamen van schilders af te beelden: Jan Toorop, Colnot en Maththie Wiegman bijvoorbeeld. Maar hij stelt zich ook de vraag waarom sommige namen blijven hangen en andere, zoals J.M. Graadt van Roggen niet. In Yours Sincerely verheft hij de signatuur van beroemdheden tot kunst. Hij vergroot die handtekeningen uit, schildert ze: Fred Astaire op de voorzijde en Modigliani op de achterzijde; de zwierige handtekening van koningin Elisabeth I van Engeland op de voorzijde en met dezelfde sierlijkheid zijn eigen signatuur op de achterkant. Van 1991 tot 1995 werkte hij in Japan aan de twaalfhonderd vierkante meter grote schildering van de kopie (!) van Huis ten Bosch. De reclameborden in Japan vallen hem op, hij kopieert ze minutieus. Maar de toeschouwer kan de tekst niet lezen. Een deel van de betekenis van de borden verdwijnt, maar de vorm, de kleur en de afbeelding krijgen betekenis, zorgen voor een nieuw verhaal. Scholte levert door zijn werk ook commentaar. Zo ‘morfte’, vervormde hij pin ups. Die krijgen vreemde vormen alsof je ze door een lachspiegel ziet. Hij toont hoe makkelijk we ons laten manipuleren door allerhande technische trucs. Op deze manier wordt ieder schilderij een raadsel bij Scholte, vertelt het een eigen verhaal, word je gestimuleerd je fantasie te gebruiken, na te denken, verbanden te zoeken. Of zoals Dirk van Weelden het formuleerde: “Hij analyseert losse beelden, grijpt erop in en door ze te stapelen, te draaien en te herschikken schept hij nieuwe betekenissen in bestaande beelden.”
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
