De verrassing van het jaar is voor mij het nieuwe boek van Sarah Meuleman, Zie mij graag. Een prachtige roman over twee zusjes met een diepe tragiek erachter. Schitterend van taal en spannend als een thriller. We hebben een afspraak in café Amsterdam. Voor de gelegenheid heeft Sarah haar eigen fotograaf meegenomen, Eric Lange.
Roelant: ‘Jouw boek heeft me echt geraakt, Sarah.’
Sarah: ‘Als schrijver is het altijd hartverwarmend om zoiets te horen. Het is zo ongrijpbaar voor jezelf. Dat boek gaat de wereld in, je laat iets heel kwetsbaars los, en je krijgt niks of best weinig terug. Er zijn alleen een paar recensenten die erover schrijven. Ik heb een mooie recensie in het Parool gehad bijvoorbeeld. Maar het is niet als bij een acteur in een theater waar je meteen de reactie van het publiek voelt. Ik zie dat jij het vooruitleesexemplaar gekregen hebt. Perfectionist als ik ben heb ik in die versie nog 900 veranderingen aangebracht. Voor mij is een boek altijd in beweging. Je bent net een beeldhouwer. Steeds maar schuren en slijpen. Maar nu is het af, nu stop ik.’
Roelant: ‘Die veranderingen heb ik gemerkt. Want toen ik het boek gelezen had, ben ik naar het door jouzelf ingesproken audioboek gaan luisteren. Daar heb ik het boek naast gehouden en kon zo de veranderingen bijhouden. Het is niet altijd een voordeel als de auteur zélf zijn eigen boek inspreekt, maar in jouw geval geeft dat een absolute meerwaarde. Wanneer de locatie Amsterdam is, praat je zuiver Nederlands. En zodra de locatie België is, rollen er onvervalste Vlaamse accenten uit de speaker. Geweldig gedaan! Ook de stukjes waarin je zingt zijn wonderschoon. Daar verraad je je verleden als zangeres.’
Sarah: ‘Dat was zo’n moment bij het voorlezen dat ik dacht, ga ik het nou doen of niet? Ga ik zingen of lees ik die songteksten voor? Net als dat wisselend Nederlands en Vlaams praten. Ik heb het beide toch maar gedaan, omdat ik het leuk vind om te doen.’
Roelant: ‘Dat heeft zeer goed uitgepakt. Jij hebt veel gezongen vroeger, bent zangeres geweest. Waarom doe je dat niet meer?’
Sarah: ‘Tja, op een gegeven moment moet je keuzes maken, je gaan specialiseren. Ik schreef muzieknummers en had een band. We traden op op festivals, was echt heel leuk. Maar ik miste dat cerebrale, het analytische. Muziek draait heel erg op gevoel. Ik schreef daar wel mijn eigen teksten voor, maar miste toch iets. In een roman kun je zoveel meer beredeneren, analyseren, gedachtespinsels neerzetten, noem maar op. Dat is onvergelijkbaar met wat je in de muziek kwijt kunt. Dit is echt wat bij me past en wat ik wil blijven doen.’
Roelant: ‘Maar schrijven doe je alleen, het optreden met een band is juist met heel veel mensen. Totaal het tegenovergestelde.’
Sarah: ‘Klopt, maar ik heb die twee kanten in mij. Een boek kan ik helemaal zelf maken. Ik heb zo veel ideeën voor plots en verhalen. Ik kan maar één keer per twee jaar een boek schrijven. Dat kost echt veel tijd. Tussendoor ben ik nu ook bezig met het ontwikkelen van een televisieserie. En dat doe je wél met een heel team. Daar komen ook een dramaturg en een regisseur bij, zoiets ontwikkelt zich. Dat is ook heel leuk, maar dit boek is mijn kindje en daar moet je niet zomaar aankomen.’
Roelant: ‘Jouw verhaal gaat over twee zussen, Lieve en Margot. Op een gegeven moment laat je Margot verzuchten wanneer ze op het matje geroepen is: ‘Lieve had hier moeten zitten, verschrompeld achter het bureau. Zij is de zus met de problemen. Want zo gaat het met zussen: er is er altijd eentje beter gelukt.’ Jij hebt zelf ook een zus…’
Sarah: [lachend] ‘Dat zijn van die zinnen die je even doen nadenken. De geest van Hemingway waart een beetje rond in het boek. Zijn twee kleindochters, Mariel en Margaux, hadden een grote onderlinge rivaliteit. Margot, genoemd naar de Franse wijnstreek in de Bordeaux, heeft later haar naam verandert in Margaux. Zij was de grote belofte van de familie, maar kon die verwachtingen niet waarmaken. Daar heb ik de zusjes in mijn boek op gebaseerd.’
Roelant: ‘Wat ik zo knap vind is dat de lezer een ongelooflijke sympathie voor jouw hoofdpersoon Lieve krijgt, ondanks haar tekortkomingen. De vijf jaar oudere Margot is knap en slim, Lieve voelt zich het domme, lelijke eendje, wiens bekendheid als influencer enkel te danken is aan een per ongeluk opgenomen vlog waarin ze, dronken, een boze tirade afsteekt over haar vader, een beroemd schrijver. En nóg krijg je het voor elkaar dat je als lezer dat meisje omarmt, ondanks dat ze alles aan haar vader te danken heeft, die ze verkettert.’
Sarah: ‘Dat is de ironie van het verhaal: ze heeft haar influencerschap waardoor ze gezien wordt te danken aan de vader die haar nooit heeft gezien.’
Roelant: ‘Vanwaar je liefde voor Hemingway?’
Sarah: ‘Of aversie? Dat kun je ook vragen.’
Roelant: [lachend] ‘Als je hem zó vaak noemt in je boek dan geloof ik dat niet meer.’
Sarah: ‘Ik heb er iets mee. Maar wat ik vooral zo interessant vind, is de mythe die is ontstaan rondom de man. Eén brok testosteron. Hij stond bekend als de jager, de bokser. Het toonbeeld van viriliteit en ook het toonbeeld van schrijverschap voor heel veel mensen. Dat vond ik heel aantrekkelijk, vooral voor mijn roman. Ik zocht een anker voor de mannelijkheid in de literatuur, waar Lieve tegen ageert. Dat staat natuurlijk symbool voor haar vader, Saul. Terwijl diezelfde Hemingway als kind door zijn moeder werd verkleed als meisje. Die schuring met mannelijkheid begon toen al. Hij heeft eens tegen zijn zoon gezegd dat het zo moeilijk was om een man te zijn. Dus zelf worstelde hij daar ook mee. En we worstelen natuurlijk allemaal met die mannelijkheid en vrouwelijkheid en alles wat daaraan wordt toegedicht. In mijn roman zocht ik een exces, een heel duidelijk voorbeeld daarvan, wat tegelijkertijd ook de complexiteit weerspiegelde. En dan kom je bij Hemingway uit.’
Roelant: ‘Zie mij graag is een typisch Vlaamse uitdrukking.’
Sarah: ‘Het betekent: Hou van mij. Het blijkt dat heel veel (Nederlandse) lezers dat niet weten. Dat had ik niet gedacht. Daarom probeer ik dat in elk interview te zeggen. Het was voor mij de enige titel. Enerzijds laat je hiermee de social media kant zien met al die volgers en aan de ander kant gaat het over de hunkering naar liefde. Het kind dat door de ouders gezien wil worden. Uiteindelijk gaat het daar allemaal over. ‘Schrijf één enkele zin die waarachtig is’, zei Hemingway ooit. Als je dát kunt doen in je schrijversleven, dan ben je geslaagd. Dat is voor mij deze zin: Zie mij graag.
Roelant: ‘in jouw boek wordt de vraag gesteld of Margot ook schrijver wil worden, net als haar beroemde vader. Zij antwoordt ontkennend. Ze wil geneeskunde studeren om iets te betekenen voor de wereld. Iets betekenen voor de wereld, vind je dat een belangrijk thema?’
Sarah: [aarzelend] ‘Dat weet ik niet… Margot wil iets betekenen voor de wereld.’
Roelant: ‘En jijzelf? Je schrijft heel belangrijke boeken.’
Sarah: ‘Ehm… dat is een goede vraag. Daar moet ik even over nadenken. Ik heb die vraag nog nooit eerder gehad. Natuurlijk wil je in zo’n boek iets vertellen. Je wilt iets aan de kaak stellen. Ik ben weleens gevraagd voor columns of zo, maar dat vind ik lastig. Dan moet je namelijk heel eenzijdig iets poneren, terwijl ik ook altijd de andere kant van iets kan zien. In mijn boeken wil ik wel graag de mensen een bepaalde vraag laten stellen. Ik vind het heel mooi als mensen gaan nadenken. Bijvoorbeeld dat influencer een echt vak is. Of dat een dominante vader grote gevolgen kán hebben. Niet alleen herkenning, maar ik wil mensen inspireren om over dingen na te denken, die ik belangrijk vind. Ik schrijf zo’n boek niet alleen om een verhaal te vertellen, maar ik schrijf het óók niet om te preken. Dat is het niet. Maar ik wil mijn lezer wel geestelijk en emotioneel prikkelen.’
Roelant: ‘Je wilt meer bieden dan een paar uurtjes vermaak.’
Sarah: ‘Absoluut, dat is echt zo. Maar als je het wilt lezen puur als vermaak vind ik het ook prima. Want elke lezer moet het boek tot zich kunnen nemen en eruit halen wat hij/zij zelf wil. De wereld is heel veel. Dat is misschien mijn Belgische bescheidenheid. Of het verschil tussen mannelijke en vrouwelijke schrijvers. Mannen durven veel meer iets te zeggen in de trend van [zet een gewichtige, zware stem op]: ‘Ik heb nu een boek geschreven, dat gaat alles veranderen, dit legt alles uit.’ [lachend] Ik zie ze zo voor me. Zoiets hoeft voor mij niet. Haal eruit wat je er uit wilt halen.’
Roelant: ‘Mannen zijn vaker meer overtuigd van zichzelf.’
Sarah: ‘Of noopt de cultuur zich om je dusdanig te gedragen? Is het meer een gedrag dan iets wat inherent is? Want ik weet ook wel wat ik kan en ben daar van overtuigd, maar ik zal dat niet zo zeggen. Die verschillen tussen mannelijkheid en vrouwelijkheid zijn nog altijd zeer complex. Dat is volop in beweging. Dat zie ik ook aan mijn dochter. Meisjes van elf zien die stigma’s al, maar die gaan er heel anders mee om.’
Roelant: ‘Elf jaar, dat is precies de leeftijd die Lieve heeft bij de flashbacks in jouw boek.’
Sarah: ‘Dat is geen toeval. Ik zie voor me hoe een meisje van tien, elf jaar zich ontwikkelt. Ik vind het heel mooi om dat óók te gebruiken. Wat denkt ze? Hoe staat ze in de wereld? Wat voor complexe gedachten kan een meisje van die leeftijd al niet hebben? Want dat onderschatten de meeste mensen nogal. Dat is het mooie van schrijver zijn: alles wat je ziet en meemaakt kun je gebruiken, en dat is zo geweldig. Overal zit inspiratie in.’
Roelant: ‘Wat opvalt in het boek is dat je jouw hoofdpersoon, Lieve, een handicap meegeeft. Na dat auto ongeluk heeft ze nog maar één been. Haar prothese noem je haar schijnbeen in je boek.’
Sarah: ‘Ik vond het heel belangrijk om haar die handicap te geven zonder dat het over die handicap gaat. Sowieso zijn er weinig boeken met een gehandicapte hoofdpersoon. En als die er al zijn, gaat het vooral daarover. Dat zijn van die kleine dingen die anders kunnen, om terug te komen op je vraag of ik iets wil betekenen voor de wereld. Daar kunnen we opener in zijn.’
Roelant: ‘Je beschrijft hoe ze seks heeft met haar schijnbeen nog aan. Dat lijkt me ongemakkelijk.’
Sarah: ‘Nee, dat is niet fijn, máár als je dat loslaat, ben je wel heel naakt. Want je bent immobiel. Je kan niet opstaan, je kan niet weg. Je bent afhankelijk. Dus als je dan moet kiezen tussen ongemak en afhankelijkheid… [lachend] Zeker als je je partner nog niet zo goed kent, wil je wel kunnen weglopen. Het is jammer dat sommige literaire schrijvers een beetje badinerend doen over plots. Dat hebben we niet nodig, hoor je dan, een plot is alleen iets voor thrillers. Nee! Een plot is een schat waarmee je de lezer mee kunt trekken in het verhaal. Om je lezer alle hoeken van de kamer te laten zien.’
Roelant: ‘Je schrijft: Ik geloof niet in onvoorwaardelijke liefde. Ik geloof dat je hem moet verdienen. Dat is een heel boute uitspraak.’
Sarah: ‘Wat is onvoorwaardelijke liefde volgens jou?’
Roelant: Dat ondanks hoe een ander doet, je toch van diegene blijft houden. Zoals ouders van hun kind.’
Sarah: ‘En geldt dat ook voor kinderen naar ouders?’ [na mijn aarzelende stilte] Nu maak je zelf al een onderscheid. Weet je… in een ideale wereld gaat dat op. Maar ik denk dat toch meespeelt dat ouders hun eigen verwachtingen op hun kinderen projecteren. En dan krijgt die liefde toch iets voorwaardelijks. Ouders willen dat hun kind gelukkig is. Maar ze willen ook dat hun kind naar het VWO gaat. Maakt dat een kind gelukkiger? In mijn boek vraagt Lieve zich af of onvoorwaardelijke liefde wel echt zoiets moois is? Word ik niet liever lief gehad omdat ik ben wie ik ben, en niet gewoon omdat het zo hoort? Dat is haar vraag.’
Roelant: ‘Jouw eerste boek, Wat ik je niet vertel, is ook in het Engels vertaald en in Amerika uitgebracht onder de titel Find me gone. Op YouTube staan filmpjes met interviews van jou in Amerika. Wat opvalt is jouw voortreffelijke Engels.’
Sarah: ‘Ik vind het heerlijk om Engels te praten. Wanneer je boek vertaald wordt, is dat echt fantastisch. Ze zijn nu ook bezig om dít boek in het Engels te vertalen. Superleuk.’
Roelant: ‘Volkomen terecht, Sarah. Jouw boek verdient een groot lezerspubliek, want het is een uniek pareltje. Je merkt aan alles dat het met ongelooflijk veel aandacht voor details is geschreven. Dank je wel voor dit prachtige boek en het fijne gesprek.’
Roelant
Perfecte Buren
Eerder verschenen op Perfecte Buren.
