Romeinse forten in Zuid-Holland
[Recensie] De Romeinse forten bevonden zich in alle gebieden langs de Romeinse Limes, het grenssysteem van het Romeinse Rijk. De noordelijke Limes was bijna 3.500 kilometer lang en liep via de Rijn en de Donau door tot de Zwarte Zee. In het deel van het huidige Nederland wordt de Limes ook wel de Nedergermaanse Limes genoemd. In dit gebied verschenen forten, legioenkampen en wachttorens om de grenzen te verdedigen tegen eventuele opstanden. Voor deze verdedigingswerken werden grote stukken bos gekapt. Eerst in Valkenburg (Katwijk), Alphen aan den Rijn en De Meern. In het boekje Romeinse forten in Zuid-Holland staan deze forten centraal.
De Time Travel apps bestaan al enkele jaren en laten je via een app kennismaken met het Romeinse verleden aan de hand van digitale reconstructies. De apps zijn er voor diverse limes-locaties, waaronder de Brittenburg (Time Travel Katwijk Brittenburg), Nigrum Pullum (Time Travel Zwammerdam) en Bodegraven (Time Travel Bodegraven). Sinds 2018 bestaat er naast de app ook een publicatie. Dit boekje brengt net als de app de Romeinse geschiedenis tot leven. Het boekje werd kort gepresenteerd tijdens de opening van de Romeinenweek 2018 in het limesbezoekerscentrum NIGRVM PVLLVM. Olav Reijers van The Missing Link overhandigde toen de gids aan Tom Hazenberg van Hazenberg Archeologie, directeur Jack Veldman van het Archeon, beheerder Leen van Zwieten van Ipse de Bruggen Zwammerdam en wethouder Kees van Velzen van de gemeente Alphen aan den Rijn.
Het boek is net als de Time Travel App gebaseerd op de gidsen uit Rome waarbij foto’s van de Romeinse monumenten in de huidige tijd worden getoond en een transparant vel met daarop dezelfde monumenten in de Romeinse tijd geplaatst kunnen worden. Op deze manier is ook de gids over de Romeinse forten in Zuid-Holland opgebouwd. Hoewel in het Nederlands landschap van de imposante Romeinse bouwwerken over het algemeen niets meer te zien is, maakt archeologisch onderzoek, opgravingen en overleveringen het mogelijk om dit te reconstrueren. In het boek kom je erachter waar de forten stonden, hoe ze eruit zagen en hoe de Romeinse soldaten leefden.
Aan de hand van korte verhalen wordt de lezer meegenomen in de Romeinse erfenis van Zuid-Holland. Het boek is rijkelijk geïllustreerd met reconstructies van de Romeinse forten, maar ook met foto’s en tekeningen van archeologische vondsten en kaarten van de gebieden waar de Romeinen zich bevonden. De kers op de taart vormen de bladzijden waarbij heden en verleden over elkaar gelegd kunnen worden, zodat de verschillen direct duidelijk worden en je als lezer een nog beter beeld krijgt van hoe het Zuid-Hollandse gebied er in de Romeinse tijd uit heeft gezien.
Zo is voor Albaniana, Alphen aan den Rijn, te zien waar de houten verdedigingswerken van het Romeinse fort zich bevonden. Die houten omwalling is overigens ook in het Archeon op ware grootte nagebouwd. Daarnaast wordt er in het boekje gesproken over de vele munten die bij de westoever van de Rijn bij Alphen zijn gevonden. Ter herinnering aan deze munten zijn in het centrum van Alphen voor het zicht vergelijkbare munten in het plaveisel aangebracht.
Een ander voorbeeld dat in het boek naar voren komt is Matilo, Leiden. Hier wordt al sinds 1927 archeologisch onderzoek gedaan. De belangrijkste vondst werd in 1996 gedaan: het bronzen ruitermasker in de oude bedding van het Kanaal van Corbulo. Deze helm is tegenwoordig onderdeel van de collectie van het Rijksmuseum van Oudheden en daar in de vaste opstelling te bewonderen. Op de plek waar hier het Romeinse fort stond is als tuincomplex voor de woonwijk het Romeinse fort nagebouwd, waardoor de Romeinse erfenis hier nog prominent aanwezig is.
Romeinse forten in Zuid-Holland is een mooi handzaam boekje dat een goede introductie biedt in de Romeinse forten die zich in de provincie Zuid-Holland bevonden. De overlegvellen met reconstructietekeningen brengen de Romeinse erfenis dichterbij doordat de lezer duidelijk te zien krijgt waar de Romeinen zich in het landschap bevonden en waar de diverse archeologische resten zijn teruggevonden. Op dezelfde plek zijn foto’s genomen van de huidige situatie. Zo kan de lezer heden en verleden als het ware over elkaar heen leggen. Het boekje is rijkelijk geïllustreerd met vele nauwkeurige reconstructies die de Romeinse geschiedenis tot leven wekken en de teksten zijn zeer toegankelijk geschreven. Kortom, een mooi gids en een aanrader voor de liefhebber van Romeinse geschiedenis of de bewoners uit de provincie die wat meer over de bewoners van tweeduizend jaar geleden te weten willen komen.
—
Eerder verschenen op Hereditas Nexus
